Hij zat al een half uur in de wachtkamer toen de spanning wat zakte. Hij keek om zich heen. Er zat zo’n tachtig man, de helft ongeveer van het vrouwelijk geslacht.
Podcast
Hij keek beter. Een doorsnee van de bevolking, schatte hij. Slordige vrouwen en yuppen, een paar oudere dames, een jongeman met tatoeages op zijn benen en een paar mannen zoals hij, mid-veertig, blauwe of grijze regenjas. Zouden die allemaal…? Een meisje van een jaar of zestien keek hem vanuit de verte aan. Een kind nog, hoezo verlangt zij naar vrijheid? Wat wil ze ermee? Kan ze nog helemaal niet aan.
‘Meneer Van der Vloot, kamer 3.’
Ah, hij was aan de beurt. Met een zucht van opluchting liep hij snel naar kamer 3. De deur stond open. Er zat een vrij jonge man in een grijs pak achter een bureau. De man wees hem een stoel en weigerde de uitgestoken hand. Met een kort glimlachje zei hij: ‘Dit is een formaliteit, geen persoonlijke kwestie. Ik heb uw aanvraag gelezen en maak nu uw vrijkaart klaar.’
‘Maar,’ sputterde hij, ‘ik dacht dat ik een gesprek zou krijgen?’
‘Een gesprek is niet nodig. Uw aanvraag is goedgekeurd.’
Verbluft bleef hij zitten kijken hoe de afgemeten man een grijs kaartje nam, met een rode stip erop.
‘Uw handtekening hier graag. Uw DNA zit ingebouwd. Als u vragen hebt, of iets te melden, drukt u op de rode stip. Ik ben uw persoonlijk begeleider en ik ben altijd bereikbaar. Ik bied u alle hulp die u nodig hebt.’ Hij schoof het kaartje over het bureau naar Van der Vloot toe.
‘O, eh… dat gaat totaal anders dan ik dacht. Dus ik kan u hiermee bereiken, met dit pasje? Hoe is uw naam dan?’
‘U kon ook niet weten hoe het gaat, en mijn naam doet er niet toe. U kunt mij alles vragen, op ieder moment. U kunt nu gaan leven en van uw vrijheid gebruikmaken. Prettige vrijheid.’
Van der Vloot keek nog een keer om voor hij, helemaal in de war, de kamer verliet. De man zonder naam keek hem blanco aan en knikte een keer kort tot afscheid.
Toen hij buiten was, met het pasje in zijn borstzak, besloot hij iets te doen wat hij al heel lang wilde, hoe kinderachtig het ook leek. Zonder kaartje in de trein. Hij sprong over het toegangspoortje en rende naar een willekeurige trein. Toen hij eenmaal zat, voelde hij even een soort triomf, maar even later was er niets meer aan. Hij zat gewoon in een trein. Bij het volgende station stapte hij uit en op een rustig plekje drukte hij op de rode stip van het pasje.
‘Ja, zegt u het maar,’ hoorde hij de man zonder naam zeggen.
‘Eh, ik heb al wat gedaan met die vrijkaart,’ zei Van der Vloot.
‘En?’
‘Ik vond er niets aan.’
‘Tja,’ klonk het. ‘Gewoon nog een keer proberen maar.’
Hij deed het. Hij stapte in een internationale trein en ging in de eerste klas zitten. Er gebeurde niets, tot ze bijna bij de grens waren. De conducteur kwam de vervoersbewijzen controleren.
Dapper keek Van der Vloot de man aan: ‘Heb ik niet,’ zei hij ferm.
De conducteur zuchtte. ‘Uw identiteitsbewijs, alstublieft.’
‘Heb ik ook niet.’ ‘Dan zult u met me mee moeten.’ ‘Doe ik niet.’
De conducteur zuchtte nog eens en belde om versterking. Van der Vloot bleef zitten. Hij vond het opwindend. Ze konden hem niks maken. Hij had een vrijkaart. Hij zei het tegen de conducteur, die hem een poosje peinzend aankeek.
‘Ik weet niet wat u daarmee denkt te bereiken,’ antwoordde hij uiteindelijk. De politie neemt u mee en u krijgt op z’n minst een boete. Er zijn geen vrijkaartjes voor treinen.’
‘Nee,’ zei Van der Vloot, ‘het is een vrijkaart voor alles. Totale vrijheid!’
‘Vertel dat maar aan de politie.’
Dat kon hij even later inderdaad doen. De agent schoot in de lach toen hij zijn vrijkaart toonde. ‘Zolang dat geen betaalpas is, kun je er helemaal niets mee en kom je hier niet weg, grappenmaker.’
Uiteindelijk moest zijn zoon hem komen halen, tot diens uiterste verbazing. ‘Wat mankeert je, pa, dat je zonder kaartje in een internationale trein gaat zitten? Is er iets met je hoofd of zo?’
‘Nee,’ zuchtte hij en zag ervan af om het uit te leggen. Zodra zijn zoon vertrok, drukte Van der Vloot weer op de rode knop.
‘Ja?’ klonk het weer.
‘Ik ben uit de trein gehaald door de politie en kreeg een bekeuring!’ zei Van de Vloot boos.
‘Ja, dat is logisch. Het is niet toegestaan om zonder kaartje in de trein te zitten.’
‘Ja, maar ik heb toch die vrijkaart! En toch werd ik opgepakt! Wat stelt die kaart dan voor!’
‘U heeft het toch gedaan? Dan was u toch vrij om dat te doen?’
‘Ja, maar ik wilde dan geen bekeuring!’
‘Wat andere mensen doen, valt natuurlijk niet onder uw vrijkaart.’
‘Wat heb ik er dan aan, wat een waardeloos ding!’
‘Het is absoluut geen waardeloos ding. Het verstrekt u volledige vrijheid. Ik zou zeggen: probeer nog eens iets, dan zult u zien dat u alles kunt doen wat u wilt. U bent volledig vrij.’
Van der Vloot ging aan de slag. Hij ging een deur in met ‘verboden toegang’ erop. Hij was nog maar een paar meter verder toen er al iemand voor hem ging staan zodat hij er niet door kon.
‘Deruit,’ zei de man, ‘en gauw een beetje.’
Omdat het een potig type was, ging Van der Vloot inderdaad.
Dan maar een andere oude wens vervullen. Hij klopte op de deur van de jonge buurvrouw.
‘Hé buurman,’ zei ze verrast. ‘Is er wat aan de hand?’
Hij kreeg het meteen moeilijk. Ze keek hem zo vriendelijk aan… Het was een aantrekkelijke vrouw en daar stond ze, hem recht aankijkend, te wachten op zijn antwoord.
‘Eh, eh,’ stamelde hij, ‘ik bedacht dat u altijd die zware vuilnisbak helemaal naar de hoek moet rijden, en dat u wel eens ziek zou kunnen zijn, of zo, en dat we elkaar dan helemaal niet kennen.’
Ze keek hem een beetje verbaasd en lichtelijk geamuseerd aan. ‘U wilt me helpen, begrijp ik dat goed? Wat ontzettend aardig van u. Nee, we kenden elkaar nog helemaal niet, hè?’ Ze stak hem haar hand toe: ‘Ik ben Charlotte. Ik woon hier met mijn zoon van zes, maar die is nu naar school.’
‘O, eh, ja, snap ik,’ zei Van der Vloot, nog steeds in de war. Hij voelde dat hij een rood hoofd had, wat erg vervelend was. ‘Ik ben Kees, Kees van der Vloot, en als er ooit wat is, belt u dan aan bij nummer 67. Daar woon ik met mijn vrouw Gerda.’ Toen hij het over zijn vrouw had, werd zijn hoofd nog roder. Hij slaagde er nog in om: ‘Nou, komt u eens bij ons op de koffie met uw zoontje, dat zou gezellig zijn.’
Ze glimlachte stralend en stak haar duim omhoog: ‘Zal ik gauw doen. Dank u wel, Kees!’
Van der Vloot maakte dat hij wegkwam. Hij zag uit de verte zijn vrouw aankomen en schoot snel een steegje in.
Met kloppend hart staarde hij naar de vrijkaart, in staat om die te verscheuren of verbranden van nijd. Hij zou een klacht indienen. Wat een oplichterij. Iedereen had het altijd over het bureau van de vrijheid en hoe heerlijk het was om volkomen vrij te zijn. Maar misschien lag het aan de kaart, misschien werkte die niet. Via een aantal donkere straatjes bereikte hij weer het Bureau van de Vrijheid. Dat wil zeggen: de plek waar het was geweest. Er hing een ander bord voor de deur: consultatiebureau voor peuters. Er hingen ook vrolijk gekleurde gordijnen en de deur zat op slot.
Hoe kon dat nou? Boos drukte hij op de rode stip.
‘Ja, zegt u het maar?’
‘Ik sta voor de deur van het Bureau. Waar is het Bureau gebleven?’ riep Van de Vloot woedend naar de kaart.
‘Het Bureau is waar het altijd is geweest, meneer,’ was het antwoord.
‘Nietwaar!’ brieste Van der Vloot ‘en die kaart werkt ook niet!’
‘Wat is er dan gebeurd?’
Van der Vloot bracht verslag uit en voegde eraan toe dat hij niet eens had durven doen wat hij gewild had.
‘Dus, als ik het goed begrijp wilde u die jonge buurvrouw kussen en dat heeft u niet gedaan?’
‘Ja.’
‘Nou, dan zie ik het probleem niet.’
‘Ziet u het probleem niet? Weet u niet hoe gênant dat was? Ik stond daar met een vuurrood hoofd en ik voelde me helemáál niet vrij!’
‘Dat komt doordat uw geweten begint te spreken, meneer Van der Vloot. U was volkomen vrij om te doen wat u wilde, maar u kwam tot de ontdekking dat het alleen maar een wensdroom was, en niet een echt verlangen.’
‘Wat stelt die hele vrijheid dan voor? Er gebeurt niets anders dan als ik die kaart niet zou hebben!’
‘Tja, dat is natuurlijk zo. Ik weet ook niet waar u het idee vandaan haalde dat iedereen dan ook zomaar goed zou vinden wat u doet, maar vrij bent u zeker. Dat was u trouwens al die tijd al, maar u besefte dat niet. Uiteraard krijgt men ook de consequenties van de genomen vrijheden. Dat hoort er nu eenmaal bij.’
‘Ja zeg, ben ik gewoon in de maling genomen? Heb ik al die jaren op de wachtlijst gestaan voor helemaal niets? Ben ik er niets mee opgeschoten?’
‘Ja, u bent er zeker iets mee opgeschoten. U beseft nu dat u ook de gevolgen moet aanvaarden. U bent helemaal vrij om wat dan ook te kiezen. Bijvoorbeeld ook het een en ander dat prettige gevolgen voor u heeft.’
‘Ja maar,’ zei Van de Vloot na een poosje, ‘dan doe ik niets anders dan ik vroeger altijd deed, voor ik die waardeloze kaart had, dan ben ik alleen maar bezig om uit de problemen te blijven.’
‘Maar dat hoeft toch niet? Nu u hopelijk vrij bent gekomen van de illusie dat u ongestraft kon doen wat u wilde, kunt u al die protesten van vroeger laten vallen en eens op een frisse manier tegen het leven aankijken. U zult nooit meer denken dat u iets moet, want dat is niet waar. U zult niet meer vechten tegen het leven, want dat is een oeverloze strijd. U kunt eens rustig kijken wat het leven u allemaal aan kansen biedt, wat er aan hulp en vriendelijkheid is geweest in uw leven, hoe bevoorrecht u bent boven uzelf van een paar maanden geleden. U wilde allemaal dingen die niet goed voor u waren, eigenlijk alleen maar omdat u dacht dat die niet mochten. Weet u wel hoeveel dingen u kunt doen die u en de wereld om u heen goed doen? En dan denk ik nog niet eens aan de bekende ‘goede werken’, maar bijvoorbeeld aan een opgewekt humeur, een vriendelijk woord, een energieke uitstraling, een tevreden blik, een goede gedachte, een helpende hand waar dat nodig is.
En dat mag allemaal! U heeft het nota bene al gedaan vandaag! Denk er nog eens goed over na. En mocht u mij nodig hebben, druk gerust op die stip. Ik ben altijd te bereiken. U kunt ook gewoon aan mij denken, dan weet u misschien zelf al hoe het zit.’
Van der Vloot draaide zich om, van plan om naar huis te gaan. Halverwege ging hij op een bankje zitten en staarde naar de mensen die zich langs hem haastten. Hij begreep niet wat hem was overkomen. Was het echt? Het voelde echt aan, maar toch…
Hij mijmerde een poosje over niets in het bijzonder. Plotseling sprong een klein straaltje geluk op vanuit een rustige plek in zijn hart en eindigde in een glimlach. Een nieuwe frisheid wervelde om hem heen. Van der Vloot begreep opeens het hele plaatje: hij had niet gekregen wat hij wilde, maar wat hij nodig had! Er was een illusie verdwenen, met achterlating van een gelukkig gevoel op een plek die hij niet eerder had ontdekt. Het was geluk van een onbekende kwaliteit, zó anders… Hij zuchtte, stond op en besloot de bron ervan te vinden, wat er ook zou gebeuren. Nu was hij klaar om naar huis te gaan.
