Het bouwwerk, een oude Griekse tempel, staat bijna aan het eind van een lange, met gras begroeide heuvel, met op de achtergrond een rij bomen. Er staat een lichte zeebries, die de bomen doet bewegen. Een gebouw is solide, kan niet bewegen. Maar dan… ‘jawel, het beweegt wel,’ constateer je verbijsterd en duizelig. Een fascinerend schouwspel.
De tempel zwaait heen en weer op de wind. Op het oog een onmogelijkheid want verweerde stenen tempels, voor zover wij dat in nuchtere toestand waarnemen, staan onbeweeglijk stil en zijn zo stevig gebouwd dat ze vaak bij een aardbeving nog overeind blijven. Deze tempel beweegt mee op de wind. Als je vlakbij de ingang van Tremenheere sculpture gardens (Penzance, Cornwall) de heuvel op loopt, zie je steeds beter dat het bouwsel half in een kuil bovenaan de heuvel is opgericht, waardoor de basis aan het oog onttrokken wordt. En je ontdekt dat wat op een afstand – en zelfs van redelijk dichtbij – nog oogt als massief verweerd marmer, in werkelijkheid hout is. Niets is wat het lijkt. De Dorische zuilen en het timpaan zijn opgebouwd uit roodceder, en nadere informatie leert dat de zuilen bestaan uit holle pijpen waarop cederen latten zijn bevestigd. Daardoor is hun gewicht zo laag dat de wind ze heen en weer kan blazen. Iedere pilaar is via een staalkabel vanuit de top door de holle buis verbonden met een contragewicht onder het platform waarop ze staan. De contragewichten zelf zijn met behulp van een stalen frame onderling verbonden, waardoor ze in een onderlinge verbondenheid als die van een groep dansers weer naar hun verticale positie terug bewegen. Een ingenieus samenspel van wind en zwaartekracht. Het is de bedoeling dat de tempel lang genoeg blijft staan om er korstmossen op te laten komen, maar hoe lang hij zal bestaan, is onzeker.
Het werk ontstond als ode aan ‘onze ambitieuze en precaire vindingrijkheid’, aldus kunstenares Penny Saunders, die lange tijd werkzaam was als bouwer van bewegende decorstukken voor een theatergezelschap. Precair is onze vindingrijkheid zeker; wat heeft ze ons niet allemaal aan onbedoelde neveneffecten en onzekerheden gebracht. Ondanks dat de techniek als doel had ons meer bestaanszekerheid te bieden, kan de huidige wereld niet bepaald als stabiel worden gezien. Het lijkt wel alsof alle zekerheden en onzekerheden van dit moment in dit bewegend bouwsel zijn samengebald.
En toch… wat een geweldige uiting van kunstzinnige inspiratie. Blowing in the wind. En wat een visie: alles wat wij als ‘waardevast’ beschouwen, is aan de beweging van de tijd onderhevig. Alles slijt, erodeert, veroudert, vergaat. Niets is wat het lijkt. Zou dat de onderliggende boodschap van deze rusteloze tempel in onze rusteloze wereld kunnen zijn? Het totaal van wat voor ons vaststaande waarden zijn, zou dat niet ook gezien kunnen worden als een vorm van gezichtsbedrog, omdat alles in feite tijdelijk is? Niet leuk om dat tot je door te laten dringen. Maar nu we haast alle technische snufjes om ons leven te veraangenamen, uitputtend hebben opgebruikt, is het moeilijk om in technische vooruitgang te blijven geloven.
Aan de andere kant is dit kunstwerk door z’n vormgeving ook humoristisch en relativerend. En misschien ook symbolisch voor de plaats die een bewuste zoeker in de huidige samenleving zou kunnen innemen: we zijn flexibel en bewegen bij vlagen tot in uitersten mee. Maar zolang we ons bewust blijven van de verbinding met het anker in ons midden, kunnen we een evenwicht bewaren. Alles is onderhevig aan de hier geldende natuurwetten, die elkaar allemaal in evenwicht houden, gecentreerd rondom een middelpunt. De rust is in het middelpunt. Waarom zouden we onze hoop en ons vertrouwen niet in het middelpunt in onszelf leggen?
Verwijzingen:
Restless Temple – ride the storm
