De viool is bij uitstek een instrument dat kan ontroeren, bezielen. De leden van de moderne vioolfamilie zijn, van klein naar groot: viool, altviool, cello, violone. De violone, het grootste instrument in de reeks met de laagste klank, is uiterst zeldzaam. In plaats daarvan wordt vrijwel altijd de contrabas gebruikt, die niet tot de vioolfamilie behoort maar een grotere versie is van de viola da gamba en daarmee een oudere fase in de ontwikkeling vertegenwoordigt. Oudere viooltypen zijn viola d’amore, viola.
Alle onderdelen van de viool zijn van groot belang voor de klank. We willen het hier met name hebben over de stapel. De stapel van de viool wordt ook wel lyrisch ‘de ziel van de viool’ genoemd. Het is een eenvoudig stokje dat het bovenvlak met het onderblad verbindt, ogenschijnlijk een klein en onbeduidend onderdeeltje maar met onverwacht grote invloed op de klankvorming en dus het karakter van de viool. Vandaar ook de liefkozende benaming ‘de ziel van de viool’. De stapel, dat eenvoudige houten stokje, brengt de trillingen van het bovenblad, dus de kant van de viool waar de snaren worden aangestreken, over naar het onderblad. Zowel boven- als onderblad zijn van groot belang voor de klank, zowel de precieze afmetingen, verhoudingen, alsook de specifieke lak die een vioolbouwer gebruikt. Veel beroemde vioolbouwers hielden hun recept voor hun eigen lak geheim, om zo een eigen kleur én klankkarakteristiek te waarborgen. Maar toch, zonder de ziel van de viool, zonder dat kleine houten stokje, zou een viool niet zo hemels kunnen klinken zoals een viool dat bij uitnemendheid kan.
Afbeelding van de stapel
Maar de bezieling van muziek, de echte bezieling van de viool, het belevendigen, het vermogen om te raken, is uiteraard afkomstig van de bespeler, van de levende mens die door techniek en vaardigheid de noten kan omzetten in een bezielende klankvoorstelling. C’est le ton qui fait la musique. Het is dus de toon, de bezieling waar het om gaat.
Je zou kunnen zeggen: de stapel is de kern, het centrum, het hart van de viool, zoals bij de mens het hart, het centrum is van de microkosmos, net als bij de stapel ook iets aan de linkerkant.
Alles wat onze ziel verlangend zou willen uitdrukken, kan zich door muziek openbaren. Muziek drukt uit wat niet kan worden gezegd. Wat een mens ondergaat op zijn weg naar het sublieme, is moeilijk om te vertellen maar wel door muziek in zijn zuiverste vorm over te brengen. Daarmee zien we hoe groot de functie is van muziek in de ontwikkeling van de mensheid en dat muziek de wereldtaal is van de ziel. Een van de functies van muziek is om het verlangen naar een hogere werkelijkheid op te wekken. Het kan een brug slaan tussen ons gewone leven en een hogere dimensie. Hoe zuiverder en directer de muziek is, hoe meer zij een mens in het diepste innerlijk kan raken. Muziek kan haar weg vinden naar de innerlijkste hoeken van de ziel. Over de Harmonie van de Sferen, het oerthema van het menselijke zijn, zegt Pythagoras dat licht, klank, beweging en kracht absoluut één zijn, dat elk tegelijk oneindig groot en oneindig klein is en dat alle in hun eenheid het leven zijn. Alles hangt met elkaar samen in vibratie, trilling.
Muziek kan helpen het verlangen naar een hogere werkelijkheid op te wekken, een belangrijk hulpmiddel dus en een vaak onmisbaar onderdeel, een intermediair, maar niet het einddoel. Het kan helpen het gesprokene te assimileren en intens te beleven, een soort katalysator, het kan verheffen, het activeert het verlangen.
Het bestaan van verlangen en waar het verlangen naar uitgaat, duidt op het gegeven dat er een andere levenswerkelijkheid bestaat, een andere toestand van zijn, een hogere dimensie.
Men zegt wel eens dat een mens zichzelf nabouwt. De viool is dan een treffend voorbeeld. Zo kunnen we alle onderdelen analyseren, maar het belangrijkste zien we wel in de stapel, het hart, de ziel van de viool. Als deze in trilling gebracht wordt, bezield wordt, kan het geluid zich spreiden en gebeurt er iets wat mensen kan raken, beroeren, bezielen.
Als we dan denken in analogieën, waarbij in symbolische zin de weg, het doel van de mens ontdekt kan worden, zo kan het hart, de ziel van de mens geraakt worden door het licht van de Gnosis. Als er dan een proces plaatsvindt, blijft dat niet bij die ene mens. Het is een proces met een groot spreidend vermogen, een magisch wonder…
