Eén voor één druppelen de kinderen binnen. Ouders of grootouders komen mee. Het is vakantie en dan is op woensdag in de Embassy of the Free Mind [1] een workshop te beleven over een van de zeven hermetische levenswetten.
De kinderen schrijven hun naam op papier dat klaarligt naast de glazen limonade. We starten in het café. In de ‘Grote Sael’ staat een binnen- en buitenkring van stoelen klaar. In het ‘Koetshuis’ een tafel met materialen voor een creatief slot van de workshop. [2]
Verschillende wijsheidstradities en religies hanteren drie geestwetten, drie geestelijke levensprincipes die in ieder mens, vaak nog onbewust of sluimerend, aanwezig zijn. Drie krachten die vanuit de bovennatuur als ‘vader, zoon en heilige geest’, als ‘Brahma, Vishnoe en Shiva’ of als ‘wijsheid, wil en werkzaamheid’, hoe je ’t ook noemen wil, indalen in de menselijke drievoudigheid van denken, voelen en handelen – hart, hoofd en handen. Je kunt het je voorstellen als een afdalende en een opgerichte driehoek die in elkaar schuiven tot een zespuntige ster, ook wel ‘heilig hexagram’ genoemd.
Naast deze drie geestwetten kan men vier aardewetten zien. De eerste is de natuurwet van tegendelen en harmonie. Immers ons leven kenmerkt zich door paren van tegenstellingen. De tweede is de wet van oorzaak en gevolg, van actie en reactie en neutraliteit. De derde van verandering en richting. Alles verandert, alles stroomt maar waarheen? En de vierde natuurwet ten slotte is de kracht van samenwerking, van verenigen en versterken. Ieder levensprincipe ontsluit een aantal innerlijke waarden, zoals bijvoorbeeld ‘het intuïtief weten van het hart’ of ‘ontdekken dat alles verandert, maar niets verloren gaat’. Met behulp van de talloze voorbeelden uit de natuur, proefjes, verhalen, muziek en creativiteit raken de kinderen vertrouwd met de zeven hermetische levensprincipes.
Hermes Trismegistos, de marionet [3] zit klaar. De kinderen herkennen Hermes op de afbeeldingen die in het café hangen. Hermes fluistert ons de wijsheid, die we niet van onszelf hebben, in het oor. Hij vraagt de kinderen waar zij vandaan komen. Waar waren zij vóór hun geboorte? Hij wijst op een afbeelding van Robert Fludd. Een ladder waarboven een ster te stralen staat. Dat sterretje ben jij. Dat is van boven naar beneden gekomen en daaromheen ben je gegroeid. Kirsten, David, Armin… We snijden een appel dwars door en zien ook in het klokhuis een sterretje. Alles heeft van binnen een vonkje van licht. Daarom weet een appelpit te groeien tot een appelboom en weet de rups hoe hij een vlinder kan worden. En wat zal jij worden?
Zo komen in een notendop gelijk aan het begin van de workshop op eenvoudige wijze de drie geestwetten naar voren: binnen in jou straalt een sterretje, het komt van boven en er zal iets uit groeien. Hermetisch gezegd: de geestwet van ‘rust en beweging’: de ster, het onbeweeglijke, vaste punt in je hart, waaruit beweging, bezieling voortkomt. ‘Zo boven, zo beneden’, de wet van spiegeling en analogie. Je bent een microkosmos en een dubbelwezen, je bent van boven en van beneden, de tweede geestwet. En de derde: ‘Overal en alles is energie’; er is levenskracht tot leven, tot openbaring en alles leeft in verbinding met elkaar.
Hermes vraagt de kinderen de afbeelding te zoeken waar hij een kandelaar met brandende kaarsen vasthoudt. Hoeveel kaarsen tellen jullie? Hij vertelt dat hij zeven belangrijke dingen te vertellen heeft. Een daarvan is dat ‘overal en alles energie is’. We gaan achter Hermes aan naar de ‘Grote Sael’.
De kinderen zitten in de kring. Ouders die erbij blijven, zitten eromheen. Anderen gaan het museum in. Kennen jullie het spelletje: ‘Ik zie, ik zie wat jij niet…?’ Zien wij alles? Zo goed als een adelaar hoog in de lucht? Welk dier kan in het donker zien? Welk dier kan erg goed ruiken? En welk dier vliegt in het donker zonder iets aan te raken? Het gaat mij erom dat de kinderen beseffen dat ons waarnemingsvermogen beperkt is. En dat we bovendien ‘gefopt’ worden. We bekijken enkele voorbeelden van gezichtsbedrog. Hermes fluistert: ‘Wees voorzichtig! Niet alles wat je ziet is waar. En er is heel veel wat je niet ziet en dat toch waar is. Overal en alles is energie!’
Afhankelijk van het aantal kinderen staan verschillende proefjes klaar. We onderzoeken wat Hermes zegt. Een ‘lege’ fles wordt ondergedompeld in een emmer water. De fles is niet leeg, er zit lucht in! Een leeg blikje gaat rollen zonder het aan te raken door een ballon erbij te houden die we opgewreven hebben met een wollen sjaal. Een hele sliert paperclips kunnen aan een magneet hangen. En met een vergrootglas zie je zoveel meer. Zie jij nog de suiker die is opgelost in het kopje water? Hoe kan die klank uit de stemvork komen? Waarom zie je de verschillende kleuren op het tolletje niet meer als het snel gaat draaien?
De kinderen proberen alle proefjes uit. Als vanzelf spelen de ouders mee en verwonderen wij ons over de dingen die we niet zien en die er toch zijn.
Alles straalt ook ‘energie’ uit. Terug in de kring bekijken we het boek Het blauwe paard van Eric Carle. Het is gebaseerd op de schilderijen van Franz Marc. Waarom schildert Franz Marc het paard blauw? Waarom een rode krokodil? Een roze konijn? We kijken naar de verschillende katten van Karel Appel. Wat stralen zij uit? En jij? We lezen elkaars gezichtsuitdrukking: boos, blij, verlegen…
Wat trek je aan? Wat wil je, waar verlang je naar als je moe bent of als de zon schijnt, of als je jarig bent? Waar word je blij van? Tijdens het gesprek breekt Hermes in en vertelt dat mensen net magneten zijn. We trekken aan waar we naar verlangen. We komen terug op de ster, die binnen in het hart woont en ons licht wil geven. Dat het verlangt naar het grote licht en dat het groter wordt als wij aan het licht denken.
Je bent niet voor niets hier in dit prachtige museum. Hier mag je lezen en kijken in hele oude boeken die vertellen over het leven en waarom jij er bent. Zij vertellen over de wijsheid van Hermes Trismegistos. De tekeningen, de afbeeldingen die in die oude boeken staan, zie je hier hangen. Aansluitend bij het levensprincipe dat centraal staat in de workshop laat ik de kinderen naar specifieke afbeeldingen zoeken. ‘Leg een kaartje neer voor de afbeelding waar je een ladder of trap ziet… Waar je een hart ziet…’ Als we bijvoorbeeld in het licht van een brandende lucifer naar de bolvorm hebben gekeken en de relatie naar de microkosmos hebben gelegd, gaan de kinderen op zoek naar afbeeldingen van bollen, van cirkels, waarbinnen een mens staat afgebeeld. Opvallend is wat kinderen allemaal zien, waar ze vragen over hebben of willen vertellen. Je staat versteld over wat de afbeeldingen in de kinderen losmaken. Waar je vervolgens op kunt inspringen. Bij de Fenix komen de verhalen van Harry Potter. Bij de ouroboros dat een slang steeds weer een nieuwe huid krijgt. Het gesprek komt op de rups en de vlinder, op hoe je zelf ook verandert. De kinderen ontdekken dat er heel veel afbeeldingen ‘met vleugels’ zijn, zelfs een huis. Zij herkennen de vier elementen op een afbeelding en zien hoe deze vier in samenhang met een vijfde element en de wereld van boven samenhangt. De afbeeldingen vertellen de kinderen het ‘grote verhaal’ van hun leven. Hoe zij gebed zijn in de geestelijke wereld en verbonden met ‘het ene’, de geest van licht, liefde en leven. Door aandacht te schenken aan de zeven hermetische levensprincipes ontsluiten we een veld van begrip, licht en vreugde, waar kinderen bij het opgroeien in allerlei situaties op terug kunnen vallen. Geaard met wortels in de aarde, zullen zij de vleugels kunnen uitslaan naar de hemel. Wie zijn oorsprong kent, heeft een voorsprong in het leven.
Op de tafel in het ‘Koetshuis’ ligt voor ieder kind een schilderdoek klaar.
Bij de workshop ‘Overal en alles is energie’ ligt op tafel van alles wat mooi is: kralen, gekleurde lollystokjes, mozaïeksteentjes… De kinderen mogen ‘alles’ opplakken tot een leuk geheel maar er is één opdracht: laat in het midden ‘het ene’, ‘iets heel moois’ duidelijk zichtbaar zijn. Iedere workshop heeft zo zijn eigen creatieve afsluiting. De ene keer verven we, een andere keer scheuren we papier, doedelen we met stift de jaarringen in een schijf van de boomstam of plakken we schelpen in het rond. Terwijl de kinderen aan het werk zijn, is er gelegenheid terug te komen op wat we gedaan en gezien hebben.
De kunstwerken worden tot slot in de kring neergelegd, bekeken en bewonderd.
En ze gaan mee naar huis met een kleine herinnering aan wat Hermes vertelde: deze keer een edelsteen geplakt op een kaartje waarop staat ‘Overal en alles is energie’.
De volgende workshop zal over ‘de paren van tegenstellingen’ gaan. De componist Camille Saint-Saëns laat in ‘Het Carnaval van de Dieren’ de zwaarte van olifanten, de licht springende kangoeroes, luid pikkende kippen en een zacht voorbijglijdende zwaan in het water horen. Hermes komt vertellen van een geleerde man (meneer Newton) die zei dat ‘alles valt’… dat er zwaartekracht is. Maar Hermes laat met proefjes ontdekken dat er ook lichtkracht is. ‘Er zijn er altijd twee, die bij elkaar horen’, zegt hij. Bij vallen hoort toch ook dat je weer kan opstaan.
‘De beker van Pythagoras’, die als hij té vol geschonken wordt weer leegloopt, brengt de gedachten op ‘het gulden midden’ tussen tegendelen. Het is misschien moeilijk voor te stellen maar het heeft te maken met je hart, het midden tussen je linker- en rechterarm, je benen en je hoofd. ‘Richt je hart op het licht’, zegt Hermes. Wat dat betekent gaan we zien op de afbeeldingen.
Kinderen zijn de toekomst. Zij kijken met nieuwe ogen de wereld in en dragen daarmee een belofte voor de toekomst met zich mee. In de puurheid van het kind is de hemel nog dichtbij. De hemel véstigen op aarde is een waanbeeld maar hemel en aarde verbinden door stil te staan bij wat je bezielt… door de eigen hartenklop te horen die overeenstemt met de hartenklop van het universum, schenkt vreugde en balans, flexibiliteit en veerkracht in onzekere tijden, creativiteit om toekomstige onbekende situaties aan te kunnen.
En is dat niet precies wat mensen van nu, in een tijd vol ongekende uitdagingen, nodig hebben? We bevinden ons op een beslissend moment in een snel veranderende wereld.
De Embassy of the Free Mind is een prachtplek waar het hermetische gedachtegoed ook via beelden tot jong en oud spreekt. Voor ouders en kinderen ligt bij een bezoek aan het museum een zigzagkaart klaar waarop een zoektocht langs verschillende afbeeldingen is aangegeven. Bij iedere afbeelding staat een opdracht en een uitnodigende vraag, die tot een gesprek leidt.
Het is vroeg in de ochtend. Plotseling schijnt de zon stralend het raam binnen. ‘Kinderen, kijk eens, de zon!’ En ik vraag: ‘Maar waar komt de zon nou opeens vandaan?’ En ze zingen: ‘In het begin lag de aarde verloren, in het begin in de duisternis. God sprak zijn woord en het licht werd geboren…’ Ik vraag: ‘God? Wie of wat is dan God?’ Een van de kinderen geeft me het gevoel dat ik erg moeilijk doe en antwoordt: ‘Dat is gewoon het licht in alle mensen.’
Bronnen:
[1] De Embassy of the Free Mind is een ontmoetingsplaats waar wijsheid uit de hele wereld wordt verzameld, waar beelden en teksten de persoonlijke verhalen vertellen van vrijdenkers uit onze geschiedenis. Over de Embassy of the Free Mind – EMBASSY OF THE FREE MIND
[2] De workshop is gebaseerd op het boek Hemel en aarde in de wereld van het kind van Ankie Hettema, de Morgenster 2021
[3] gemaakt door Ward Warmoeskerken: ontwerper, kunstenaar, kleermaker, verteller
