Luisteren is de meest verwaarloosde taalvaardigheid, schreef ik enkele maanden geleden [1]. Daar kwamen veel reacties op. Is het niet vreemd dat luisteren massaal zo gebrekkig in praktijk wordt gebracht? Elke relatie tussen mensen begint met luisteren . Een ontmoeting krijgt pas kracht als we met een open hart naar elkaar luisteren [2], [3], [4]. Al luisterend cijfer je jezelf even weg om je in de ander te verplaatsen, om op te nemen wat hij of zij te melden heeft. Tijdens dat vleugje zelfvergetelheid valt er van alles te leren en kunnen je inzichten veranderen. Dat maakt luisteren voor mij vaak rijker dan spreken.
Wie spreekt, herhaalt in feite wat hij al weet. In deze tijden van rampspoed lijkt dat alleen maar toe te nemen en begint men elkaar bijna massaal zelfs te overstemmen. Wie de ‘conversaties’ op de sociale media volgt kan alleen maar concluderen dat mensen de onstuitbare drang hebben om zich met eigen ‘onderzoek’ te profileren en de ander met zijn eigen ontwijfelbare ‘waarheid’ af te troeven. Dit verschijnsel heeft misschien ook iets weg van de doorbrekende Aquariuswaarden in dit tijdsgewricht, waarin al het verborgene onthuld wordt. In Bijbelse termen:
Niets dat verborgen is blijft geheim; alles wat verborgen is zal bekend worden en aan het licht komen. [5]
Tegels lichten, wordt dat genoemd [6].
Luisteren naar de ander en twijfelen aan je eigen gelijk worden in het sociale verkeer soms als zwakte uitgelegd. Opmerkelijk, want juist door te luisteren kun je van mening veranderen en kan er groei ontstaan. Het is verfrissend om dat mee te maken. Ik kan het u aanraden.
Hoe komt het toch dat de mens van zijn talent voor luisteren maar mondjesmaat gebruikmaakt?
From the moment I could talk, I was ordered to listen,
zingt de Britse zanger Cat Stevens in het prachtige lied ‘Father and Son’ [7] waarin de zoon zijn vader toezingt bij zijn afscheid van het ouderlijk milieu. Luisteren lijkt van kinds af aan geassocieerd met gehoorzamen, met urenlang verveeld aanhoren. Maar bijna tegelijkertijd bezingt Stevens een ‘ander’, een tweede luisteren:
I listen to the wind upon my soul.
Hier lijkt zijn luisteren als het ware getranscendeerd naar de sferen van de ziel.
Daarop duidt het Bijbelwoord van Lucas:
Let goed op hoe jullie luisteren. [8]
Het woordje ‘hoe’ is hier belangrijk. Het gaat er niet alleen om dát er geluisterd wordt, maar hoe. Als je luistert met het aardse natuurlijke zintuiglijke bewustzijn en verstand, helpt je dat alleen maar om als kind van deze aarde deze wereld verder te leren kennen. Maar je hebt ook een oor gekregen voor de innerlijke boodschappen van je ware wezenskern. Daarnaar kun je ook luisteren om de inzichten die vanuit de wereld van de geest tot je komen verder te ontwikkelen.
Zo kun je dus naar het woord van de Onnoembare luisteren met het aardse dan wel met het spirituele bewustzijn. Het zou jammer zijn als het spirituele bewustzijn verkommert en blijvend geknecht wordt door het ‘normale’ verstand. Daarom is ieder mens uitgenodigd om in verbondenheid dat spirituele bewustzijn verder te ontwikkelen, ernaar te luisteren en het steeds krachtiger te maken, ook en vooral in tijden van rampspoed [9]. Het levert een luisterrijk leven op.
Een poëtisch voorbeeld van luisteren
De Nijmeegse dichter Pé Hawinkels beschikte over een ongekende energie en hij heeft in zijn intense leven van vijfendertig jaar de meest uiteenlopende teksten geschreven, bewerkt en vertaald. Intimi zeggen dat hij zo aan zijn typemachine gekluisterd was, dat hij vaak met pleisters om zijn pijnlijke vingers zat te typen.
Onder de vele publicaties van Hawinkels bevinden zich naast poëzie en proza ook vertalingen van Bijbelboeken (Ezechiël en Prediker) en werken van onder meer Friedrich Nietzsche, Theodor Fontane, Herman Hesse en Thomas Mann. Ook schreef hij talrijke artikelen over jazz- en popmuziek en maakte hij songteksten voor Herman Brood.
In zijn gedicht ‘Telkens klinkt een woord’ weet de dichter een indringende luisterboodschap over te brengen:
Het licht verzand, de hoop gestrand,
wij voeden ons met as.
De dood verbant, het lijden brandt,
en niets is wat het was.
Maar telkens klinkt er weer een woord
waarin een nieuwe toekomst gloort;
geef dat iemand die het hoort
zijn kansen niet uit angst vermoordt,
maar luistert.
Het kruis zal bloeien als een roos,
en niemand raakt verloren in de nacht.
En wie met open oren voor het leven koos,
die geeft het woord een nieuwe kracht
en luistert.
Pé Hawinkels (1942-1977) [10]
Bronnen:
[1] Dick van Niekerk, Geboren door het oor van Maria
[2] Pierau V., Leiderschap in luisteren, (Makkum NL 2019, 302 p.)
[3] Tomatis A., Het bewuste oor, (Katwijk 2006)
[4] Constas, Nicholas, “The ear of the virginal Body”: The poetics of Sound in the School of Proclus, chapter five, in: Proclus of Constantinople and the Cult of the Virgin in Late Antiquity, (Leiden Boston 2003), 273-313
[5] Luke 8:17
[6] Henk Hofland,Tegels lichten of Ware verhalen over de autoriteiten in het land van de voldongen feiten, Contact 1972
[7] Cat Stevens, Father and Son, 1970, Cat Stevens Father & Son 1971 – YouTube
[8] Luke 8:18
[9] This article appeared in the Dutch printed LOGON 2022-3 as ‘Philosophy in a time of tribulation – Part 8’
[10] Pé Hawinkels, Drie Gezangen voor de Veertigdagentijd in: Verzamelde Gedichten, De Stiel, Nijmegen 198
