Boekbespreking door Dick van Niekerk
Meer dan twintig jaar al reist Rob ter Steege om de paar maanden naar de Vallon de Saint Martin, de vallei van Sint Martinus, om er met belangstellenden wandelingen te maken en er ondertussen verhalen over te vertellen die worden afgewisseld met fluitspel. We moeten de vallei situeren in het prachtige natuurgebied van Noordoost-Frankrijk, zuidelijk van Épinal met in de verre omgeving Nancy als de bekendste stad. Hij ging er de eerste keer naartoe om deel te nemen aan een verhalenproject maar al gauw werd hij vooral geboeid door de vallei en haar omgeving die nog steeds een en al Keltische cultuur, meer speciaal de druïdische, ademen. De verhalen vonden zo’n weerklank bij zijn gehoor dat er onophoudelijk aan hem gevraagd werd om zijn ervaringen op schrift te stellen. Het is een aanstekelijk, met vaardige pen geschreven boekje geworden, met een schat aan informatie en gnostieke wijsheden.
De termen Kelten en Keltisch dienen we in de sfeer van dit boekje in de breedste zin op te vatten. Een paar eeuwen voor Christus werd het grootste deel van Centraal-Europa volgens de auteur bewoond door Kelten, dat wil zeggen mensen met een taal en cultuur die men ‘Keltisch’ is gaan noemen. Keltisch komt van Celtoï, wat ‘de gekleden’ betekent: ze liepen niet in dierenvellen maar in mantels van wol. Hun cultuurgebied besloeg aanvankelijk de bovenloop van de Rijn en de Donau en breidde zich pas later uit tot een flink deel van Europa en de Britse eilanden. Die Kelten oogden qua uiterlijk niet als een homogeen volk en waren voornamelijk met elkaar verbonden door een druïdische structuur. Daarom spreken we doorgaans niet van een volk maar van een Keltische cultuur.
De auteur vond in de druïdenvallei tal van plekken en voorwerpen die pasten in de Keltische symboliek en in de ‘vrije’ religie zoals die zich vanaf 500 v.Chr. tot het begin van de vijfde eeuw na Christus ontwikkeld heeft. Toen was het Augustinus die met zijn leer van de predestinatie en de erfzonde de mogelijkheid uitsloot dat de mens in vrijheid en zonder kerkelijke bemiddeling tot vervolmaking kon komen. Maar daarover gaat dit boekje niet! De focus is geheel op het lichtend spoor dat er te trekken valt vanaf de Kelten, via hun druïden, via de door Zarathoestra geïnspireerde Mithrasverering door een beperkte groep Romeinen, naar de spirituele schatten die het Iers-Keltische christendom en de katharen ons gebracht hebben. Dit alles vervat in 28 paragraafjes van twee à drie pagina’s die telkens weer een verfrissend nieuwe invalshoek hebben. Die opzet voorkomt ook de dorheid van een saaie geschiedenisles. Integendeel, iedere paragraaf behandelt wel aspecten die de lezer met het nu verbindt. Bij voorbeeld: de bomenmagie van de Kelten met de witte berk als pionier, als de boom van de barden, muzikanten en vertellers; de belangrijkste dagen in de Keltische zonnekalender en de stierensagen. Leest u het zelf maar na!
Het fraaie van dit boekje is dat de auteur in de ‘druïdenvallei’ steeds weer – met veel gevoel gefotografeerde – relicten vindt van dit lichtende pad die hij met die ontwikkelingsgang van de Kelten-tot-heden weet te verbinden. En waar zulke overblijfselen in concreto ontbreken, weet Ter Steege als aanvulling regelmatig zijn persoonlijke ervaringswereld en gnostieke kennis bijna ongemerkt op een ‘licht’voetige manier in het spel te brengen. Bij voorbeeld bij de viering van het feest van het zomersolstitium, dat hij beeldend en sfeervol beschrijft vanuit zijn huis in Eindhoven.
De schrijver is op zijn best als hij de hoogste priesterkaste van de Kelten, de druïden, tot leven brengt. Druïden weigerden hun teksten op te schrijven. Die waren geheim. Kennis moest levend zijn en kon voor het volk begrijpelijk worden gemaakt door het vertellen van verhalen en het zingen van liederen. De kennisoverdracht vond plaats door het voorzingen van de tekst door de leraar en daarna het herhalen van de leerling. Daardoor ontstond een ritmische structuur van vraag en antwoord zoals we die nog kennen uit Afrikaanse liederen en de Amerikaanse blues. Het beroemdste voorbeeld hiervan vormen de Finse wijsheidsteksten die door de eeuwen heen ook mondeling werden overgedragen en gezongen en die door de rondtrekkende arts Elias Lönnrot aan het eind van de negentiende eeuw zijn vastgelegd in het epos van de Kalevala.
De druïdische verhalen zijn een soort gelijkenissen over de inhoud van de inwijdingsleer. Sommige bestaan nog steeds en ze geven ons een vermoeden van de brede kennis van de druïden. Eenzelfde opzet om de inwijdingsverhalen te verpakken in heroïsche teksten vinden we in de middeleeuwen bij de rondtrekkende troubadours. Veel kenmerken van het druïdische leven werken dan ook door tot in de middeleeuwen, zoals bij de katharen. Rob ter Steege stelde dan ook bij de presentatie van zijn boek zeer beslist:
De druïden waren de voorlopers van de katharen en de rozenkruisers!
Dat en andere inzichten klinken steeds door in de aanpak van dit werk. Ze geven aan het geheel iets overstijgends, iets universeels. Het gaat dan niet meer om de concrete vallei maar om een instralingsgebied waar de grote mysteriën op enigerlei wijze hun werk hebben gedaan. Dat maakt ook aannemelijk dat er bij voorbeeld ruime aandacht is voor de mysteriescholen van onder andere Pythagoras en voor de denkwereld van Plato en zijn beroemd geworden gelijkenis van de grot. Plato:
Men moet zijn uiterste best doen om zich in de geheimen te laten inwijden, zodat de ziel de toestand van volkomenheid weer bereikt waaruit zij gevallen is.
Rob ter Steege:
Telkens als ik de mensen onder de wandelingen met dit soort wijsheden confronteer, zie ik hun wereldbeeld veranderen.
Het heeft hem aangezet om te gaan werken aan een tweede boek waarin hij de onderwerpen en verhalen met wat meer diepgang wil behandelen. Hij zal ons geduld dus vast niet nog eens twintig jaar op de proef stellen!
Bron:
Rob ter Steege, Mysteriën rond de Druïdenvallei – Een vergeten geschiedenis van de Kelten (Stichting Ecolonie 2022) 102 pagina’s € 19,50
