Artificiële intelligentie wordt door steeds meer mensen gezien als een ontwikkeling die waarschijnlijk globaal ons leven gaat bepalen. Zou dan de mogelijkheid bestaan dat onze ziel ‘gekaapt’ wordt?
Hetzelfde werd gezegd toen de boekdrukkunst werd geïntroduceerd.
De potentieel onsterfelijke ziel heeft de sleutel in zich om een autonome en zelfrealiserende route te bewandelen. Het gaat misschien minder snel dan met supercomputers, maar het zal een bevrijdingsweg blijken te zijn naar een soeverein koningschap van binnen.
Er zijn intelligente mensen die kunstmatige intelligentie ontkennen: intelligentie is voor hen per definitie niet kunstmatig, kan niet kunstmatig in de zin van mechanisch, technologisch, automatisch gegenereerd worden of zijn. Alles is wat dat betreft in hun ogen voorgeprogrammeerd, het resultaat van algoritmisch systematiseren. Ook zogenaamde zelflerende computers worden uiteindelijk aangestuurd en bereiken niet het criterium van zelfstandige, autonome werking. Ze zijn ontworpen in een moedermal (matrix), missen ware intelligentie en bewustwording van een bezielde zelfstandigheid.
Toch – menen anderen – is de geest uit de fles, nu computerprogramma’s in een paar seconden complete verhalen kunnen produceren, werkstukken kunnen maken die nauwelijks in kwaliteit onderdoen voor de resultaten van uren en dagen zwoegende schrijvers, artiesten, historici, musici en zelfs wetenschappers. Een applicatie als ChatGPT is een ‘stochastische papagaai’ (een papagaai die toevalligheden produceert). Het apparaat kraamt maar wat uit. Het beredeneert en begrijpt niets. Het hallucineert feiten.
‘Door de diepte en de breedte van taalcompetentie te reduceren tot datgene waar computers goed in zijn, cancelen we onszelf,’ zegt Siri Beerends, cultuursocioloog. Christian Kromme, schrijver van Humanification – go digital, stay human geeft aan:
Misschien hebben we rond 2030 een GPT met een IQ van 800, die cognitief alles kan wat wij ook kunnen en alles in zich heeft van de meest bezielde dichters en de beste muzikanten. Niet meer dan dat trouwens. Artificiële Intelligentie kan alleen creatieve variaties maken van wat wij erin gestopt hebben en is nog niet in staat iets te creëren wat zichzelf overstijgt.
Het resultaat lijkt daarom geknutseld te zijn (wel supersnel) met alles wat wij aan informatie hebben geleverd aan de cloud, inclusief gangbare meningen, opvattingen, waarschijnlijke ontwikkelingen, vooronderstellingen uit het – soms zeer recente – verleden. Het is speculatief geknutsel van een ‘hoge’ orde, dat wil zeggen de snelheid waarmee het ‘product’ samengesteld wordt, daar kan geen mens onder gelijke omstandigheden aan tippen. Maar het blijft geknutseld, een woord dat dezelfde letters heeft als ‘gekunsteld’.
Soms wordt intelligentie opgevat als een vermogen om verbanden in een nieuwe eenheid te kunnen duiden of voor het bewustzijn te laten oplichten. Je zou dat ‘geestwerking’ kunnen noemen, intelligentie kan als geestelijk vermogen worden opgevat. De vraag kun je stellen of met A.I. een ‘geest uit de fles’ ontsnapt die ‘intelligent’ is en bewustzijn van zichzelf heeft.
Volgens sommige IC-deskundigen (onder anderen Kurzweil) is er sprake van een vanuit technologisch en sociaal oogpunt wenselijke geestwerking van A.I. Zij voorspellen dat een nieuwe geest richtinggevend en leidinggevend gaat worden binnen korte tijd – in alle geledingen van de globale samenleving. Een ontwikkeling die grote voordelen in technologisch en sociaal opzicht met zich meebrengt. Die geest is weliswaar het gevolg van kunstmatige, ‘geknutselde’ intelligentie zoals we die tot dusverre vanwege geavanceerde technologie (de algoritmen) hebben gezien, maar blijft impliciet het gevolg van menselijke activiteit. Maar, gezien de genoemde voordelen, dat is geen reden om op voorhand afwijzend te staan tegenover deze ‘geestwerking’.
Meer welvaart – gezien als het aantal behoeftes waarin voorzien kan worden en de grote bestedingsruimte die daarvoor nodig is – betekent niet automatisch meer welzijn. Kijk naar de keerzijde: veel nieuwe behoeftebevredigingen veroorzaken welvaartsziektes en -aandoeningen en versterken eerder een degeneratieve lijn van ‘ontwikkeling’: overgewicht tot obesitas voor stoflichaam, diabetes, verslavingen aan genotmiddelen, maar ook aan de negatieve bijverschijnselen van de wereld van games en schermen.
Wel woedt er duidelijk een ‘strijd om de geest’. Onze aandacht lijkt soms dan niets meer dan een stimulusresponsmachine, weerloos overgeleverd aan notificaties, rode balletjes en YouTube rabbit holes van Big Tech. De ontstane situatie van de psychologische prikkels om gedrag automatisch te beïnvloeden en emoties te sturen zou je ‘algoritmische psychomacht’ kunnen noemen.
De tech-bedrijven lijken te kunnen definiëren wat intelligentie betekent. Siri Beerends, vooraanstaand A.I.-expert uit Silicon Valley, heeft een gevaarlijke cirkelredenering: 1) wij zijn ons brein. 2) ons brein is een computer 3) Big Tech maakt betere computers 4) de ‘humane’ tech-industrie maakt betere computers.
Als we deze gedachtegang kunnen ontzenuwen, ontstaat ruimte voor een interactieve relatie met technologie. Dan kunnen we ons losmaken van het mensbeeld dat het verdienmodel achter onze digitale wereld blijft faciliteren en de ‘algoritmische psychomacht’ breken. En kunnen we ons bewustzijn weer bepalen bij een welvaart, die wél ons welzijn kan bevorderen.
Het is ondertussen duidelijk dat ook de niet-westerse mensheid zeer beslist het welvaartspeil van de westerse samenleving nastreeft. Wanneer A.I. een dienende rol voor het bereiken van een steeds hoger welvaartspeil kan vervullen, moet een megavoorziening van energie (met name elektriciteit) worden geleverd en voldoende aanvoer van grondstoffen die nodig zijn (vaak ‘zeldzame’ metalen).
Maar als we tegelijkertijd een substantiële vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen nastreven, tekent zich een nieuwe crisis af en lijken we in een boek van Michael Ende [1] of Tonke Dragt [2] terecht te komen. De behoefte aan elektriciteit neemt zienderogen toe; de nieuwe apparaten ‘eisen’ stroom; terwijl de productie van elektriciteit steeds problematischer wordt. Zelfs de toename van kernenergie biedt onvoldoende soelaas om de giga-electriciteitshonger te stillen. Een sciencefictionscenario dient zich aan: het beperken van vrijheden van het individu (op energiegebied) tot en met volledige sociale controle door de staat of een door A.I.-gegenereerd systeem.
Het zou als voordeel de beteugeling van verslavingen, sociaal ongewenst gedrag, onverstandige en ongewenste uitgaven, ongezonde leefgewoontes, controversieel gedrag en controversieel denken kunnen bevorderen en tegelijk besparing op door elektriciteit aangedreven productie bereiken.
Er is momenteel sociaal en politiek in het Westen nog geen meerderheid voor zo’n gesurveilleerde-samenleving, maar in China bestaat inmiddels al wel een social-credit systeem, dat de kenmerken van totale controle in zich heeft. Bovendien worden er al wel voorbereidingen getroffen om zo’n systeem ook in Europa, Amerika, Australië te kunnen implementeren. Denk aan een CBDC (de digitale euro), gezichtsherkenningssystemen, voorbereidende wetten, digitale paspoorten enzovoort. Zo zou – volgens de A.I.-utopisten – een aannemelijk niveau van welvaart gewonnen kunnen worden, dat zij humaan noemen.
Of het de behoefte aan elektriciteit vermindert, is zeer de vraag. Als op zo’n wijze de vrijheid van geest en van denken in handen eveneens in handen komt van een A.I.-gegenereerd systeem zou dat uiteindelijk ook de vrijheid van handelen aanzienlijk reduceren. Onze handelingsvrijheid houdt dan in te ‘kiezen’ wat de geest van A.I. suggereert ‘voor onze eigen bestwil’.
Dat het besproken energieverbruik ontwrichtend kan zijn voor de aarde en de natuur is bij de meesten wel bekend, maar dat de opwekking en het gebruik van elektriciteit de menselijke zielepotentie en de geestwerking ondermijnt, is voor velen een onbekend gegeven. De energievoorziening, de ’voeding’ van de potentieel onsterfelijke ziel in ons kunnen we niet baseren op winstgerichte etherkrachten die zelf vooruitgang en welvaartsverhoging nastreven. Daarom zei een inheemse, wijze vrouw in Amerika onlangs dat we als mensheid moeten ophouden met ‘vooruitgang’ als sociaal en economisch uitgangspunt te hanteren: het werkt uiteindelijk verwoestend door in de natuur, maar ook in onze eigen interne huishouding.
De kracht bij uitstek en uitnemendheid om niet zozeer eigen vermogen en welvaart te vergroten, maar geest-zielegroei voor allen mogelijk te maken, is de ‘vurige etherkracht’, de vijfde of elektrische ether, als Uranuskracht verbonden met vrijheid, uiteindelijk de vrijheid van de geest. Uranus, als planeetkracht verbonden met elektriciteit, stimuleert de vorming van vrije elektriciteit als energie voor de ziel. Dat is niet de elektriciteit die opgewekt wordt door fossiele brandstoffen en zelfs niet de energie opgewekt door windmolens en zonnepanelen.
Experimenten aan het einde van de negentiende en begin twintigste eeuw stonden experimenten ten behoeve van bewustzijnsontwikkelingen nog in het teken van het opwekken van de vrije Uranusenergie door middel van een apparaat (!), waarbij in een van de ontwerpen voor zo’n apparaat geoxideerd uranium een rol speelde (Pechblende, ofwel UO2).
Uranusenergie en het element uranium werken in hoge mate elektrisch. Maar het is vrije energie, wat ook betekent dat de mens de vrijheid heeft om het te verwerken en te benutten volgens de vrije wil. In Frankrijk zien we bijvoorbeeld dat uranium nodig is om kernenergie te produceren en zo in de gigantische behoefte aan elektriciteit voorziet. Dat is een inzet voor sociale en economische doelen.
Waar het in gnostieke, christelijke zin om gaat, is in het eigen wezen de vrije energie te kunnen opwekken ten behoeve van het geest-zieleproces. In de kosmische ontwikkeling is dat een volgende stap die onontbeerlijk is. Dat is niet humaan in de traditionele zin van het woord, noch ‘transhumaan’ in de richting van een door A.I. ondersteunde nieuwe wereldorde. De kosmos legt de verantwoordelijkheid bij onszelf, bij ieder van ons. En dat is voorbij de traditionele wetenschap, de traditionele religie en de traditionele groei-economie van vooruitgang.
Want de bestaande etherkrachten van de bijzondere natuur waar we (nog) in kunnen leven, voeren ons niet evolutionair, min of meer automatisch tot de weg van bevrijding, tot werking van de geest in ons. Zij voeren ons tot een grens, waar we de vrije energie van de Uranus-era, die uiteindelijk de Liefdekracht van de Christus is, kunnen aanwenden voor een werkelijk endura, waarin het zelf minder worden én zelfrealisatie samenkomen in een nieuwe bezieling.
(Wordt vervolgd in deel 2)
Bronnen:
[1] Michael Ende, Duits schrijver van o.a. Die unendliche Geschichte
[2] Tonke Dragt, schrijfster die de grenzen van ruimte en tijd verkent, o.a. De brief voor de koning en De Zevensprong
Net als de meeste nieuwslezers draagt Zae-In een microfoon op haar kraag en houdt ze een stapel notities vast – maar in tegenstelling tot de meesten is haar gezicht helemaal nep. Zae-In, een ‘virtueel mens’ ontworpen door het Zuid-Koreaanse kunstmatige intelligentiebedrijf Pulse9, heeft dit jaar vijf maanden lang live nieuwsbulletins voorgelezen op de nationale omroep SBS. Dat is het dan, zou je denken. Om de woorden van een andere geanimeerde nieuwslezer te gebruiken: ‘Ik verwelkom onze nieuwe AI-overheersers.’ De toekomst is nu. De wereld behoort toe aan de kunstmatig intelligente mensen en het Journaal zal nooit meer hetzelfde zijn. (Amelia tait, The Guardian)
