Keltische hoogkruisen

De spirituele ontwikkeling van de Keltische volksziel – Deel 10

(Terug naar deel 9)

Wanneer men naar  Ierland reist, heeft men de mogelijkheid talrijke hoogkruisen te bezoeken. Deze kruisen waren niet bedoeld als grafkruisen, maar waren gewijd aan Christus, bepaalde personen uit het N.T en O.T. en aan de vier evangelisten. Zij behoorden allemaal bij een klooster dat door een ringvormige cirkelmuur omsloten lag. Op het oosten lag meestal het Christuskruis dat met de zonopkomst werd vergeleken. Bijna zelden was er een tekst opgeschreven, maar heel soms werd er gevraagd te bidden voor X die de steen had opgericht.

De voor christelijke kruisen vertonen overeenkomsten met die van het vroege christendom. Dit komt omdat de overgang van de mythische religiositeit naar het christendom niet een scherpe afbakening was, maar een geleidelijke overgang. De oude mythen werden aangevuld en verrijkt met het christelijke mysterie. De mythische mens uit de oudheid voelde zich verbonden met de kosmos. Vandaar dat in de megalitische en in de Keltische tijd de zon als het kosmisch centrum van de goden werd gezien. Vanuit de zon kwam de scheppende logos voort die alles tot openbaring bracht.

De versieringen op de kruisen kunnen we verdelen in vier groepen die in verband staan met de vier elementen.

1. geometrische versieringen
2. planten
3. dieren
4. en de mens

Het dierlijk element van de draak stelt het lagere driftleven van de mens voor dat overwonnen moet worden. In de noordelijke mythologie, de Edda,  wordt dit gegeven door de wolf Fenris aangeduid. Hij is voortgekomen uit Loki, die Lucifer voorstelt en het pad van de mens verduistert. Fenris, de wolf,  is altijd bezig het licht te verslinden en is in deze tijd volop werkzaam! Hij is als de leugenwolf die overwonnen moet worden! De draak heeft dezelfde betekenis als de wolf en op het slangen-drakenkruis van Killamery stort zich een draak  op het zonnecentrum. Hij is de vijand van het licht, en wordt ook wel  de ‘zonnedemon’ genoemd.

Slangen-drakenkruis van Killamery

Toen het christendom zich in Ierland begon te ontwikkelen  werd het symbool van de zon verenigd met Christus en Zijn kruis. Vele in vroegere tijden opgerichte stenen, menhirs genaamd, werden in de Ierse christelijke tijd verder bewerkt met christelijke symboliek. De bewerkingen die op de stenen zijn aangebracht dienen dus niet slechts als  versieringen, maar geven de christelijke levenskrachten weer die op de mens en de aarde hun werking hebben.

Kruis-stèle van Gallen  

Op de kruis-stèle van Gallen is de zon als een swastika afgebeeld waar omheen vier draken zich winden en deze storten zich op de vier hoofden. Het hoofd is het symbool van de gedachten en deze voorstelling is dus een aanval van duistere krachten op het bewustzijn van de mens. De onderstaande figuur heft zijn handen op in strijdloze overgave  en verbeeldt op die wijze dat hij deze bedreiging moedig ondergaat. 

Het centrum van het kruis is vrijwel altijd de Christus die vaak door de zon wordt gesymboliseerd. Hij is als het Licht der wereld. In een oude overlevering lezen.

‘De hele aarde begon te stralen ,toen Gods Zoon ter aarde kwam.’

Christus wordt dan ook bij de Kelten als de Koning aan de hemel gezien, die zijn Licht over de aarde uitgiet. Bij deze kruisen is op de plaats van de zonneschijf al de ring te zien. Deze ring staat in verband met het uitgieten van de Lichtkrachten van Christus.

De hoogkruisen bevatten drie geheimen die in de vorm voor de oplettende beschouwer nog waar te nemen zijn:

Ten eerste kunnen we het kruis zien als komende uit de aarde. Helderzienden uit de oud Indische tijd zagen diep in de aarde een kruis met een androgyn wezen eraan hangend. In de rechterhand de zon, in de linkerhand de maan en op de rest van het lichaam de zeeën en landen. Deze helderziende blik zag in dit visioen hoe de aarde op het  Christusmysterie wachtte en hoe de aarde van een pure vormgestalte tot een nieuw leven zou overgaan. Het kruis is op die wijze naast het symbool van de dood ook het symbool van een nieuw leven.

Ten tweede zien we de ontwikkeling van de zonneschijf achter het kruis. Toen Christus op aarde incarneerde, begon de mens aan een nieuwe ontwikkeling: de mens kan het Christuslicht opnemen en daardoor heeft hij de mogelijkheid te veranderen. De weg is nog lang, maar het begin is gemaakt. De betekenis van de ronde schijf op het kruis staat symbool voor Christus als de Zonnebroeder van de op aarde levende mens.

Ten derde  veranderden de zonneschijven op de kruisen  in transparante zonneringen. De hoogkruisen laten nu iets zien dat vertelt hoe diep ingewijd de Ierse wijzen waren in de geheimen van de aardeontwikkeling! Wanneer we de Christuimpuls opnemen dan veranderen wij: iets in ons etherlichaam gaat niet ten onder wanneer wij de dood tegemoet treden. Die delen van het etherlichaam zijn onvergankelijk en deze krachten worden gestort in het  wereldruim. Zodoende wordt er om de aarde heen een steeds grotere geestelijke sfeer gecreëerd als een levend geworden etherlichaam. Dat is de betekenis van de’ transparante’ ring om het hoogkruis! De Ierse wijzen tonen op die wijze dat zij een groot inzicht hadden in de toekomst van de mensheidsontwikkeling en nog steeds is dit aan de hoogkruisen waar te nemen!

Tegelijkertijd  werpt dit een licht op de vier knooppunten die we vaak  op de Ierse kruisen afgebeeld zien en een dominante rol spelen. Dit viertal van punten staat in verband met de vier etherkrachten: warmte-,licht-,chemische- en levensether en hangen samen met de vier aggregaten van vuur, lucht, water en aarde. Het etherlichaam staat in relatie met de zieleactiviteiten. Zo drukt de wil zich uit in de warmte ether, het gevoel in de lichtether, het gedachteleven in de chemische of toonether en het innerlijke van de gedachten drukt zich uit in de levens ether. Het innerlijke van onze gedachten is niet de  naar buiten toe gerichte aandacht als een reactie op de uiterlijke wereld. Het is de werking naar binnen toe, wanneer er een  nieuwe bezieling geboren is in de mens en is pas werkzaam bij een leerling die vorderingen maakt op zijn pad. De mens heeft  nog geen controle over zijn gedachten: deze bestormen hem in voortdurende mate. Dit heeft te maken met de zogenaamde zondeval.

Toen Christus bij de Jordaandoop in een mensenlichaam onderdook, heeft hij deze zondeval te niet gedaan voor een ieder die zich openstelt voor het Christuslicht. Bij zijn incarnatie zuiverde Hij de ethers; Hij doorstraalde dit met geestelijke kracht. De vier rein geworden etherkrachten stralen naar buiten en leggen een lichtende kring om de aarde.  De etherkrachten zijn niet met een stoffelijk orgaan waar te nemen. Vandaar dat de Ieren zochten naar een manier deze vier punten een juiste uitbeelding te geven. Het proces ging van de punten weglaten, naar vier gaten in de dwarsbalken van het kruis, tot en met het viertal in de uiterste ring weer te geven. Het laatste is natuurlijk de juiste plaats, omdat het  etherlichaam zich uiteindelijk uitstort in het wereldruim.

Dit bewijst dat de Ieren met hun helderziende gaven een bijzondere plaats in de wereld innemen en een voortrekkersrol dienden die in de toekomst in vervulling zal gaan.

8^ste eeuw. Kruis van Alhenny

Zagen we in de eerste eeuwen Christus afgebeeld door een cirkel, als symbool van de zon, in latere tijden neemt hij de menselijke gestalte aan op de kruisen. Echter nooit als een overledene, maar als de triomfator over de dood, met zegenende handen. Dit is het grote verschil met  de kruisen in de meeste kerken: daar hangt slecht een lijk!

Kruis van Durrow

Op het kruis van Durrow zien we de triomferende Christus met in zijn linkerhand het doodskruis en in zijn rechterhand het symbool van de levensboom, de druïdenstaf met de twee spiralen. Aan dit kruis zien we de vier noppen, de etherkrachten,  op de juiste plaats: in de ‘transparante’ ring.

Kruis van Kilfenora 11 de eeuw.

Op het kruis van Kilfenora zien we nogmaals Christus als triomfator met de armen zegenend uitgestrekt. Hierbij stroomt Zijn offerbloed in twee stromen langs de lange stam naar beneden en verdeelt zich over de aarde.

Het kruis van Patrick en Colomba

Op het kruis van Patrick en Colomba is nog iets interessants te zien, hier is namelijk niet Christus in het midden afgebeeld, maar zeven noppen die de goddelijke Zevengeest voorstellen.

Er zou veel voor de toekomst gewonnen zijn, als de Ierse Keltische hoogkruisen niet alleen als een kunstzinnig object beschouwd zouden worden, maar ook om hun diepe spirituele betekenis onderkend zouden worden!

(Wordt vervolgd in deel 11)

Bronnen:

[1] Jakob Streit, Sonne und Kreuz, Freies Geistesleben, Stuttgart 1977

(2) Hans Gsänger, Irland. Insel des Abel. Die irischen Hochkreuze [Irland. Insel des Abel. Die irischen Hochkreuze], Verlag Die Kommenden, 1969