De diepte die tot de hoogte voert

Het enorme kolossale kunstwerk van staal dat voor me staat in museum Voorlinden in Wassenaar weegt maar liefst 216 ton en is vier meter hoog. De brochure vertelt dat deze sculptuur uit zes rechtopstaande gewelfde stalen platen bestaat. Drie platen vormen één spiraal. Al wandelend kun je door twee in elkaar gedraaide spiralen lopen. ‘Open Ended’ zou op een labyrint lijken en het toch niet zijn. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt.

De diepte die tot de hoogte voert

Het kunstwerk, loodzwaar, oogt ondanks de vele tonnen, gewichtloos. Alsof de platen zonder moeite zijn neergezet. Het eigenlijk onbuigzame materiaal doet onbegrijpelijk licht en elegant aan. Het is alsof de stalen platen zo flexibel als 150 grams papier in de handen van de kunstenaar golvend gevormd zijn. De gracieuze lijnen aan de voorkant doen denken aan de neus van een schip, maar hier kan ik binnengaan.

Links en rechts rijzen de hoge wanden op van cortenstaal. Tussen deze beide vormt zich een smal pad. Ik loop en kijk omhoog. Het licht van boven begeleidt me. Eén wand helt wat over me heen; ik voel me in het kunstwerk opgenomen.

Het is een duizelingwekkende ervaring. Geen rechte lijnen meer, de horizon is verdwenen. De smalle, scheve gangen en de welving in de wanden geven een andere ruimtebeleving. Tegelijkertijd, hoe wonderlijk, ervaar ik een andere tijd, niet langer lineair. Nee, ik voel me meedraaien in de rondingen, gang na gang, cyclisch altijd voortgaand. Alleen het licht tussen die hoog opgetrokken ruimte biedt houvast.

Het pad maakt een scherpe hoek. De klank van mijn voetstappen verandert. Dan sla ik nog een hoek om en bevind me plotseling in het midden, het hart van het kunstwerk. Het is er ruim en licht! Het heeft de vorm van een oog.

Ik ben er aan de ene kant binnen gekomen, en zie dat ik er aan de andere kant uit kan!

Nu begrijp ik de titel ‘Open Ended’. Er is geen eindpunt. Niemand hoeft vanuit het midden als bij een labyrint dezelfde weg terug te gaan. Het pad loopt door.

De gedachte overvalt me dat dit een kunstwerk is met vele tegenstellingen. Het loodzware, dat gewichtloos aandoet. Het stalen fabrieksmatige, door mensen vervaardigd, tegenover de organische vormen van cirkels, ellipsen en spiralen, het natuurlijke.

Twee in elkaar gedraaide spiralen. Twee gangen: een naar het hart en een vanuit het hart. Holle en bolle wanden, liggend in elkaar en in het midden tegenover elkaar. Zij vormen daar samen het oog, de ene open, verlichte ruimte.

Het holle zal vol worden, het lege gevuld. 

Zijn het woorden uit de Daodejing?

En in het midden bevindt zich dan Dao’s spirituele essence. Het vertelt me van:

Alles ontvangen en alles wegschenken.

Het is geen doolhof waarin je kunt verdwalen. Geen labyrint waarin je maar één kant op kunt. Het is een doorgang! Een bewegen van in elkaar op- en overgaan:

Involutie en evolutie. Diepte en hoogte. Tijd en eeuwigheid.

Tussen tegengestelden bevindt zich een levenspad, mijn leven!

Gericht op het midden, het hart, de ziel, de geest.

Ik weet niet waar de volgende bocht mij brengt, wanneer precies de uitgang nadert.

Het pad wordt zo nauw, dat ik de wanden van dichtbij bekijk. De werking van de tijd geeft ze een corroderende huid, waarin ik de structuur van bloemen en zonnen zie.

Voor me licht het pad op – de gang vangt meer licht – en dan stap ik, uit het kunstwerk, ‘het opene’ in: een groots, adembenemend veld van licht. Het ziet uit op een kleurrijke tuin.

Wanneer je de twee één maakt, wanneer je de binnenkant maakt als de buitenkant en de buitenkant als de binnenkant en het boven als het beneden, het uiterlijk als het innerlijk, dan zul je binnengaan in het koninkrijk en een zoon van de mensheid worden. [i]

 

Over de kunstenaar:

Richard Serra is een Amerikaanse metaalkunstenaar, geboren op 2 november 1938 in San Francisco. Hij werkt vaak met grote stalen platen die simpel van vorm zijn en waarvan de constructie ook misleidend simpel is. Het gaat Serra om de relatie tussen het kunstwerk en de omringende ruimte. Het maakt niet uit of zijn stalen platen een heuvellandschap, een museumzaal of een druk stadsplein doorklieven – de platen gaan een verhouding aan met hun omgeving. Door hun precieze plaatsing veranderen zij de ruimtebeleving van de kijker.

Zijn werk wordt wel met architectuur vergeleken en wordt gemaakt op scheepswerven. Een hecht team van ingenieurs, staalarbeiders en transporteurs werken eraan mee. 

Niet het eindresultaat, maar het maakproces is uitgangspunt voor Serra. Wanneer hij daarover spreekt, zegt hij niet ‘ik‘, maar altijd ‘we’.

Enkele van zijn werken zijn:

Berlin Curves, 1986, Berlin.

King of New York, 2008, Museum of Modern Art, New York.

Matter of Time, 2005 Guggenheim Museum, Bilbao.

East-West/West-East, 2014 landmark in the desert, Qatar.

In Nederland:

Open Ended, Museum Voorlinden, Wassenaar.

One, 1988 Kröller-Müller Museum, Otterloo.

Sea Level, 1989-1996, Zeewolde.

Growing arches, 1980, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam.

The hours of the day, 1990, Bonnefantenmuseum, Maastricht.

 


[i] Thomas evangelie

Print Friendly, PDF & Email

Deel dit artikel

Artikel informatie

Datum: oktober 16, 2021
Auteur: Ankie Hettema-Pieterse (Netherlands)
Foto: Bill Mead on Unsplash CCO

Featured image: