W Hermesie-Merkurym znajdujemy wyraźny synkretyzm, w którym możemy wyróżnić trzy istotne aspekty:
– boskiego egipskiego skrybę Thota-Hermesa;
– pośrednika i posłańca bogów, grecko-rzymskiego Hermesa-Merkurego (umiejącego pogodzić przeciwieństwa: jedność i wielość, wiarę i wiedzę, materialistyczny racjonalizm i twórczą wyobraźnię…);
– oraz mitycznego inicjatora Hermesa Trismegistosa („Po Trzykroć Wielkiego”) egipsko-helleńsko-arabskiego.
Hermes Trismegistos skupia w swej potrójnej naturze zarówno tradycje egipskiej wiedzy okultystycznej związanej ze słowem i pismem (za wynalazcę słowa i pisma uważano egipskiego Hermesa-Thota), jak i magiczno-alchemiczne tradycje hermetyczne symbolizowane przez Hermesa-Merkurego (posłańca i pośrednika między człowiekiem a bogami, „psychopompa” lub przewodnika dusz), a także wzór wtajemniczonego lub adepta.
Ostatecznym celem nauk hermetycznych jest „regeneracja”, regeneracja, która zapewnia świadomość jedności z całym stworzeniem lub innymi słowy oświecenie lub przebudzenie uniwersalnej świadomości. I tak pierwsza księga „Corpus Hermeticum” zaczyna się od wizji, od ukazania się Pymandra, który utożsamia siebie z „Nous”, Najwyższą Inteligencją, i który pyta przygotowanego kandydata: „Co chcesz usłyszeć i zobaczyć oraz czego pragniesz nauczyć się i poznać w twym umyśle?” (Księga Pierwsza, 3)[1].
Wiedza ujawniona przez Pymandra musi być nauczona i poznana „Umysłem”. Należy jednak zauważyć, że nie jest to wiedza intelektualna, ale wywodzi się ona z rozwoju wyższej zdolności myślenia (wyższego Manasa).
“Umysł, o Tacie, jest z samej istoty Boga (…) Dlatego umysł nie różni się od istoty Boga; pochodzi z tego źródła, tak jak światło pochodzi od słońca. W ludziach umysł ten jest bogiem; dlatego niektórzy ludzie są bogami; ich ludzki stan jest bardzo podobny do stanu boskiego. Dlatego dobry demon nazwał bogów także nieśmiertelnymi ludźmi, a ludzi śmiertelnymi bogami” (Księga Trzynasta, 1-3)[2].
„Umysł” (nowe ciało mentalne lub wyższy „Manas”) nie jest czymś, co jest dane człowiekowi przez narodziny, ale musi zostać zdobyte. „Bóg użyczył wszystkim ludziom rozumu, ale nie Ducha. Uczynił to bynajmniej nie z powodu zawiści wobec kogokolwiek, ponieważ zawiść nie pochodzi z wysokości, lecz powstaje jedynie tutaj na dole, w duszach tych, którzy nie posiadają Ducha” (Księga Siódma, 4)[3]. A kiedy kandydat (Tat) pyta, dlaczego Bóg nie obdarzył Duchem wszystkich ludzi, Hermes odpowiada: „Chciał On, mój Synu, aby połączenie z Duchem możliwe było do osiągnięcia przez wszystkie dusze, jednakże w postaci nagrody w wyścigu” (Księga Siódma, 6)[4].
Rozwój nowego ciała mentalnego, nowego myślenia jest w rzeczywistości narodzinami. Gdy kandydat stający przed Hermesem Trismegistosem uświadamia sobie, że nie wie, z jakiej matrycy i z jakiego nasienia rodzi się człowiek (nieśmiertelny) (Księga Czternasta, 3), mistrz odpowiada, że człowiek rodzi się z Woli Boga i że „Ten, kto się odrodzi, będzie inny, będzie bogiem, będzie synem Bożym” (Księga Czternasta, 8)[5]. Gdy kandydat rozpoznaje, że mówi się do niego zagadkami, Hermes odpowiada:
“Cóż mam tu powiedzieć, mój synu? Tylko to: Kiedy w samym sobie ujrzałem pewną nieokreśloną wizję, stworzoną przez miłosierdzie Boga, to wyszedłem z siebie do nieśmiertelnego ciała. Tak więc nie jestem już tym, którym byłem niegdyś, lecz jestem zrodzony w duszy duchowej” (Księga Czternasta, 12)[6].
Ale dodaje: „Czegoś takiego nie można nauczyć i nie da się tego postrzegać elementem materialnym, przy pomocy którego widzi się tutaj”.
Każde duchowe poszukiwanie odbywa się w człowieku, ponieważ nie ma nic prócz Boga:
„Albowiem Ty jesteś wszystkim, czym tylko mógłbym być. Ty jesteś wszystkim, cokolwiek mógłbym uczynić. Ty jesteś wszystkim, cokolwiek mógłbym powiedzieć. Albowiem Ty jesteś wszystkim, nie ma niczego poza Tobą” (Księga Ósma, 33)[7].
Kandydat, który potrafi wypowiedzieć takie słowa, skierował swój Umysł ku swej wewnętrznej istocie, przestał utożsamiać się z materialnym ciałem, a tym samym może poznać Boga, ponieważ poznanie Boga jest możliwe tylko poprzez utożsamienie się z Nim. Tylko podobne zna podobne.
Kandydat musi dokonać zmiany mentalności, aby „oko serca” mogło zwrócić się ku Centrum, ku Jednemu, pozostawiając na boku „grób” iluzorycznego świata, gdyż największe zło według Trismegistosa to ignorancja (nieznajomość Boga). Dlatego zaleca się, abyś szukał ręki, która poprowadzi cię „do bram wiedzy” i abyś zerwał „zasłony niewiedzy”.
Celem nauk hermetycznych jest przygotowanie kandydata do przyjęcia „Nous” (Ducha lub najwyższej i najbardziej boskiej części Duszy). Można to zrobić tylko wtedy, gdy kandydat może zanurzyć się w „pucharze”, to znaczy w skoncentrowanym, boskim polu siły. Ci, którzy potrafią przyswoić takie boskie siły i pozwolić im przekształcić swoją materialną osobowość, posiadają Gnozę, stają się „prawdziwymi ludźmi” i osiągają nieśmiertelność, podczas gdy ci, którzy nie podążają za tym rozwojem „pozostali na granicy rozumu, ponieważ nie otrzymali sił Ducha i nie wiedzą, po co zostali stworzeni i przez kogo” (Księga Siódma, 9-10)[8].
Hermes mówi:
“To, o Tacie, czyli objawienie się duszy duchowej, ukształtowanie się boskich tworów oraz oglądanie Boga, jest darem boskiego pucharu.
TAT: Również ja, o Ojcze, chciałbym dostąpić zanurzenia w nim.
HERMES: Jeżeli nie znienawidzisz najpierw swojego ciała, mój synu, to nie będziesz mógł pokochać swojego prawdziwego „ja”. Jeżeli jednak kochasz swoje prawdziwe “ja”, wtedy posiądziesz duszę duchową, a jeśli kiedyś posiądziesz duszę duchową, wtedy uzyskasz również udział w jej żywym poznaniu.
TAT: Co przez to rozumiesz, Ojcze?
HERMES: Jest niemożliwe, mój synu, należeć jednocześnie do tego, co materialne i co boskie.” (Księga Siódma, 14-18)[9].
Podstawową ideą jest ta, że istota ludzka nie jest swoim ciałem, ale raczej, że ciało jest „więzieniem” dla zasady nieśmiertelności. „Nous” (czyli zasada duchowa) musi przestać identyfikować się z ciałem (sôma), aby powrócić do swojej pierwotnej siedziby (czyli stać się „bogiem”). Tak więc, gdy kandydat woła: „O Umyśle, pouczyłeś mnie o tych sprawach dokładnie tak, jak sobie tego życzyłem. Powiedz mi jeszcze, jak rozwija się droga wzwyż” (Księga Pierwsza, 61)[10], Pymander odpowiada, że trzeba porzucić wszystko, co wiąże nas ze „sferami” (planami astralnymi). W tym celu kandydat musi oczyścić się i pozbyć się siedmiu wad, które więżą jego duszę, aby mógł „przekroczyć” siedem planetarnych niebios, które tworzą niższy świat (Hebdomada), połączony z wadami, i dotrzeć do ósmej natury (Ogdoada), a stamtąd wstąpić w Boga (Księga 1, 65).
Hermetyzm postuluje, że zwykły umysł nie może zobaczyć ani nawet wyobrazić sobie Boga, ponieważ Bóg nie może być konceptualizowany przez umysł dyskursywny. „Widzenie” boskości (oświecenie) można osiągnąć tylko poprzez wyższy, czysty i intuicyjny umysł („Nous”), ale w tym celu konieczne jest, aby „choć jeden z Jego promieni zajaśniał nad twoją świadomością” (Księga Ósma, 7)[11].
Hermetyczne teksty uczą w istocie, że prawdziwa mądrość nie pochodzi „z zewnątrz”, ale znajduje się w samym człowieku, ponieważ ludzkie „myślenie” (wyższy Manas zjednoczony z intuicją) jest obrazem Boga („tylko świadomość duszy widzi to, co niewidzialne„, Księga Ósma, 8[12]) i w nim znajduje się cała Wiedza.
[1] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część pierwsza, Jan van Rijckenborgh, wydanie drugie poprawione, Instytut Wydawniczy Rozekruis Pers, Wieluń 2016, str. 36.
[2] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część czwarta, Jan van Rijckenborgh, wydanie pierwsze, Rozekruis Pers, Wieluń 2005, str. 15.
[3] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część druga, Jan van Rijckenborgh, wydanie drugie poprawione, Instytut Rozekruis Pers, Wieluń 2020, str. 135.
[4] Ibidem, str. 136.
[5] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część czwarta, Jan van Rijckenborgh, wydanie pierwsze, Rozekruis Pers, Wieluń 2005, str. 141.
[6] Ibidem.
[7] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część druga, Jan van Rijckenborgh, wydanie drugie poprawione, Instytut Rozekruis Pers, Wieluń 2020, str. 208.
[8] Ibidem, str. 136.
[9] Ibidem, str. 137.
[10] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część pierwsza, Jan van Rijckenborgh, wydanie drugie poprawione, Instytut Wydawniczy Rozekruis Pers, Wieluń 2016, str. 45.
[11] Corpus Hermeticum w: Pragnoza Egipska i jej wołanie w wiecznym Teraz, Część druga, Jan van Rijckenborgh, wydanie drugie poprawione, Instytut Rozekruis Pers, Wieluń 2020, str. 204.
[12] Ibidem, str. 204.
