Naar deel 1
Het derde wonderbaarlijke vermogen:
eerstehands ervaringen opdoen en opzoeken
Dat brengt ons bij het derde wonderbaarlijk vermogen, dat een essentiële rol speelt bij het streven naar bewustwording. Dit vermogen is van bijzondere betekenis omdat mensen er vaak bewust naar streven. Het derde wonderbaarlijke vermogen van de mens is eerstehands ervaringen op te kunnen doen en ook benaderingen te kunnen vinden of bedenken die tot eerstehands ervaringen kunnen leiden.
We zien dit terug in ons eigen leven en massaal om ons heen. Denk alleen al aan het streven van velen ‘de wereld te zien’ en dus zo veel mogelijk te reizen en eigen ervaringen op te doen. Maar het principe is het eenvoudigst te verduidelijken met een voorbeeld: het ervaren van sneeuw in plaats van er alleen over te lezen. De eerstehands ervaring is altijd veel intensiever dan een beschrijving van sneeuw lezen. En als we een vraag hebben of over iets horen of lezen dat wij interessant vinden, kunnen wij plannen bedenken om het eerstehands te ervaren.
De waarde van dit vermogen ligt in het feit dat we eerstehands ervaringen niet kunnen overdragen op andere mensen, want voor anderen is het immers altijd tweedehands kennis. Ook al beleven we iets met vrienden of familieleden of als grotere groep, ieder mens ervaart het net weer even anders. Het blijft een onmogelijkheid om mijn eerstehands ervaring over te dragen op een ander. Je kunt er hooguit over vertellen of schrijven of er een video van maken, maar dit is meteen allemaal ‘tweedehands’ informatie en niet de ervaring zelf. Het vermogen tot eerstehands ervaring en manieren te bedenken om eerstehands ervaringen op te doen, kun je dan ook niet omzeilen en het is onmisbaar als we iets in ons leven daadwerkelijk een vitale plek willen geven. Dat verklaart ook waarom het voor vele mensen een doel is om zelf dingen te beleven.
Maar met betrekking tot vragen naar de zin van het leven blijkt dit doel moeilijker te verwezenlijken dan voor welk ander thema ook. Hoe kunnen we dan wel tot een benadering komen? Stel je voor even voor dat je met dit vraagstuk naar een psycholoog gaat. Een psycholoog zal niet snel uitkomen bij opmerkingen als:
Denkt u er maar niet te veel over na,
maar eerder vragen stellen als:
Hoe voelt u zich als het zo onmogelijk lijkt een eigen echte ervaring met dit thema te bewerkstelligen?
of:
Wat is er volgens u nodig om met het vraagstuk toch ergens vooruitgang te boeken in uw eigen leven?
Als wij een taoïst of een zen-leraar met dezelfde vraag zouden benaderen, dan zullen we evenmin horen:
Begin er niet aan; het is te moeilijk…
We verwachten eerder een advies te ontvangen dat ietwat verder gaat dan we zelf kunnen bedenken en verder eventueel een voorstel voor een eerste eigen stap van benadering.
Deze voorbeelden dienen alleen om u eraan te herinneren dat mensen toch vaak wat stappen overslaan als ze een blijkbaar te grote vraag voor zich zien, of een vraag waar ze emotioneel en onzeker van worden. Maar als we met wat kleinere en meer voor de hand liggende stappen beginnen, met even tijd nemen voor zelfbeschouwing, wat ontbreekt er dan om tot een volgende stap te kunnen geraken?
Drie wonderbaarlijke vermogens in samenhang
Het is nu van belang om terug te denken aan het eerstgenoemde wonderbaarlijke vermogen, namelijk de intelligentie om diepzinnige en juiste vragen te formuleren over het leven. Waarom zouden we dan niet in staat zijn eveneens intelligent te streven naar het omgaan met zinvragen? Wat misschien ontbreekt, is de moed om een begin te maken? We kunnen het thema nooit uit ons leven wissen en indirecte informatie is geen eigen ervaring. Volhouden, om bij een vraagstuk in ons leven tot een uitkomst te komen, moeten we toch vroeger of later leren. Waarom zouden we ons door wie dan ook laten vertellen het maar te laten?
Ons mens-zijn kan niet compleet zijn zonder onze ‘wonderbaarlijke’ vermogens. Veel eerder dan ‘te moeilijk‘ zijn maken deze deel van wat ons als mens definieert. De raad om hier liever geen aandacht aan te besteden – hoe goedbedoeld ook – kan niet het meest begripvolle en liefdevolle advies zijn. Onze ‘vermogens’ zullen niet ineens verdwijnen en de vragen komen diep van binnenuit en zullen zich toch altijd weer een weg tot ons bewustzijn banen.
Om een begin te maken moeten we moedig zijn, de moed hebben ons hart open te stellen en op ons vermogen vertrouwen dat we de volgende stap, of tenminste een benadering, kunnen bedenken. Aan ieder van ons de keuze tenminste een poging te wagen. Als we niet meteen een volgende stap kunnen bedenken, kunnen wij ook even stil zijn of afwachten en onze zinvragen niet wegdrukken maar deze op de achtergrond van ons leven met ons meedragen, en dan kijken wat ermee gebeurt.
Alles wat we zelf ervaren, kunnen wij met anderen delen, ook al is het dan van indirecte aard, door erover te spreken kan het toch veel betekenen. Hoe anders kunnen we erachter komen of er mensen zijn met soortgelijke of aanvullende ervaringen?
De waarde van iedere, al is het nog zo’n kleine eigen ervaring, wordt des te groter als we er moed voor nodig hebben, ons openstellend voor iets wat we nog niet kennen en wat voor ons een gevoelig onderwerp is. Uiteindelijk leidt het ons ook naar ons misschien wel wonderbaarlijkste en meest waardevolle vermogen: ervaringen en inzichten delen wekt begrip en het gevoel van verbondenheid. Een verbondenheid, gebaseerd op eerstehands ervaringen en openhartige uitwisseling tussen mensen. Wij dragen allemaal dat verlangen naar deze verbondenheid met ons mee, met een open einde, niets uitsluitend, niets helemaal vastleggend – maar in hoop en liefde vooruitgaand op een weg vol inzichten en, wie weet, ook wijsheid…
