Naar deel 3
De verwikkelingen tijdens de huidige viruscrisis herinneren mij krachtig aan de Amerikaanse immunoloog en geneeskundig onderzoeker Jonas Salk (1914-1995). ‘Salk?…’ hoor ik u zeggen. Ja, Salk was in 1955 de reddende uitvinder van het poliovaccin. Polio of kinderverlamming – een ziekte die verlammingsverschijnselen en misvormingen veroorzaakt, niet zelden met de dood als gevolg – was in die tijd het schrikbeeld van de mensheid en maakte mondiaal een half miljoen slachtoffers per jaar.
Dokter Salk was al jaren bezig met de ontwikkeling van een veilig poliovaccin, toen hij van nabij werd geconfronteerd met massale kinderverlamming in zijn ziekenhuis in Pittsburgh. Een van zijn medewerkers schreef dat het voor Salk bijna onmogelijk was om het ziekenhuis ‘s avonds te verlaten.
Voor hij bij de uitgang was, moest hij langs tientallen huilende en soms misvormde kinderen. Je moest wel heel wreed zijn om daaraan voorbij te gaan.
Ouders kwamen in tranen op hem toegelopen:
Alstublieft dokter Salk, red ons kind!
Salk had zich van kinds af aan voorbereid op klemmende vragen hoe mensenlevens te redden. Iedere dag bad hij dat hij iets goeds zou mogen doen voor de mensheid. Dat gedrag van de ‘kleine Jezus’ – zoals zijn broers hem noemden – sloot naadloos aan op de moraal van de ma’asim tovim – de goede daden die binnen het jodendom bepalend zijn voor iemands identiteit. Voor Salk en veel geestverwante collega’s was het probleem van het kwaad daarom ook geen theologisch raadsel, maar een gebiedende aanzet om tot een daad over te gaan die menselijk leed zou voorkomen of verzachten.
Salk presenteerde zijn proefvaccin onder hoongelach van de reguliere wetenschap, die het op allerlei futiele gronden afwees. Hij moest het maar op eigen risico toepassen op zijn patiënten, was de sceptische reactie. Salk bracht de moed op om door te zetten.
Ik kan je verzekeren dat ik drie weken niet sliep nadat ik een kind had ingeënt,
zei hij later over deze periode. Maar het vaccin werkte doeltreffend en zou duurzaam heilzaam worden voor miljoenen kinderen in de wereld. Jonas Salk werd bejubeld als wonderdoener, niet enkel om zijn uitvinding maar ook om zijn vermogen om uiting te geven aan een onverwoestbaar optimisme dat mensen door de heftigste beproevingen kan brengen:
Ik heb dromen gehad en ik heb nachtmerries gehad en ik heb mijn nachtmerries overwonnen door mijn dromen!
Salk heeft nooit patent willen aanvragen voor zijn uitvinding, die hij om niet ter beschikking stelde aan wereld en mensheid. In plaats van roem verwerven op korte termijn, wilde hij vooral toekomstige generaties dienen. Het paste in zijn levensfilosofie om een goede ‘voorouder’ te willen zijn, een fraaie, door hemzelf bedachte term.
Als we goede voorouders willen zijn, moeten we toekomstige generaties laten zien hoe wij omgingen met een tijd van grote veranderingen en tegenspoed,’ stelde hij, ‘en hoe we van een crisis gebruikmaakten om krachtiger te worden.
Ook wij, in het nu, zouden goede voorouders zijn als we het geloof in de mensheid zouden behouden en de schatten waar we gebruik van mogen en mochten maken ongeschonden, dan wel verrijkt doorgeven aan de toekomstige generaties.
Terugblikkend op zijn carrière nam Salk enigszins afstand van de medisch-farmacologische aanpak die hij als arts had gehad. Het was zijn vaste overtuiging geworden dat alleen een holistische benadering – zoals van de bioloog, de filosoof en de arts samen – de kwalen kan verlichten waaraan de mensen lijden. Zo’n aanpak maakt volgens hem ongebreideld energie vrij voor menselijke bloei.
Jonas Salk: ‘Dit genezingswerk kan alleen worden gedaan door voorouders die geïnspireerd zijn door de ‘goddelijke vonk’. Dat is een vonk die een grote vlam van begrip doet ontbranden en die grote kracht vrijmaakt om het leven te veranderen in een richting waar ieder mens al lang op hoopt.’
Deze ontredderde wereld én de wereld van morgen zitten dringend verlegen om ‘voorouders’ als Jonas Salk. Mensen die er voor uitkomen te leven onder inspiratie van die goddelijke vonk. Mensen die – met respect voor onze kinderen en kleinkinderen, onze toekomsthouders – mondiaal aan verbondenheid en breed onderling begrip kunnen bijdragen.
Mensen die zo meer teweegbrengen dan welk vaccin ook!
Bronnen:
[1] Algis Valiunas, Jonas Salk, the People’s scientist, How the man who vanquished polio won the public’s love but never the respect of his peers, The New Antlantis Summer/Fall 2018
[2] Roman Krznaric, The Good Ancestor (Penguin Random House 2020)
