Heb je ooit een ander moment beleefd dan het moment Nu?
Want heb je ooit een moment beleefd in het verleden? Of een moment beleefd in de toekomst? Nee, toch? Het verleden bestaat slechts in je gedachten die teruggrijpen op herinneringen. In die zin kun je in het heden van het nu een herinnering ophalen van iets uit het verleden. Maar dit is een gedachte, gevoel, en niet dat moment in dat verleden zelf.
En van de toekomst maak je voorstellingen, speculatieve gedachten. Je bent nooit in de toekomst, maar altijd alleen in een Nu. Alleen dit nu kan ik beleven.
In het boek Waarom de tijd (niet) stroomt legt Jos Stollman uit dat alle persoonlijke ervaringen door het ik-bewustzijn worden geordend. Het stromen van de tijd is niets anders dan ons ik-bewustzijn. Het ik ervaart de wereld om zich heen en zichzelf in de stromende tijd.
Gedachten en voorstellingen zijn bepalend voor gevoelens in het Nu. Het Nu is als een voortdurende stroom in bewustzijn, van bewustzijn. De hele schepping wordt continu geschapen. Ik zelf ook. Er komt een stroom gewaarwordingen van buiten via de zintuigen binnen en een stroom van allerlei gevoelens en gedachten, die dat Nu, de werkelijkheid van het Nu inkleurt. En midden in dat gevoel bestaat het bewustzijn dat je zelf bent.
Onlangs verscheen een wetenschappelijk boek over bewustzijn: (De code van het bewustzijn, Cyriel Pennartz, neuropsycholoog). Het onderwerp ‘bewustzijn’ was lange tijd geen onderwerp voor de wetenschap, omdat wetenschappers er weinig concreets over konden meten. Wetenschappelijk onderzoek wordt dan moeilijk, omdat wetenschap alleen iets erkent als waarheid als je het kunt waarnemen of kunt meten.
Sinds ongeveer een jaar of twintig is ‘bewustzijn’ echter geen taboe meer voor de wetenschap. Uiteindelijk blijkt er met verfijnde apparatuur toch nog van alles te meten. Electrische stroompjes, die elektromagnetische golfpatronen laten zien, chemische of biochemische reacties tussen zeer complexe moleculen op de plekken waar zenuwcellen invloed op elkaar uitoefenen. Je kunt van alles meten terwijl je een ‘levende proefpersoon’ allerlei taakjes laat uitvoeren. Dan wordt de relatie tussen hersenen en omgeving gemeten.
Ja, is dat dan bewustzijn? Dit blijft een moeilijke vraag. Bijzonder is dat op de laatste pagina van het boek de schrijver toegeeft: het zijn twee werkelijkheden die moeilijk tot elkaar komen, namelijk aan de ene kant zie ik elektrische stroompjes, chemische reacties en aan de andere kant, ik proef, ik voel ik zie en ik hoor: de beleving. Allemaal dezelfde stroompjes, maar de ervaring dat zien of horen iets heel anders is dan ruiken bijvoorbeeld kan iedereen bevestigen. De schrijver geeft toe: ‘Wij kunnen het mysterie van bewustzijn niet oplossen.’
De ‘subjectieve’ ervaring van binnenuit is iets heel anders dan iets dat je met ‘denken’ over iets buiten jezelf probeert te begrijpen. ‘Het verstand is gekoppeld aan de zintuigen,’ zei Hermes in het oude Egypte al.
Ja, dat is het verschil. ‘Wetenschappelijk onderzoek’ kijkt steeds naar een ander, naar een ander mens buiten zichzelf, als naar een zintuigelijk waarneembaar ‘ding’ eigenlijk. Het verstandelijke denken kan alleen dingen begrijpen. Bewustzijn is geen ding. Per definitie kan verstand het bewustzijn nooit begrijpen.
De Nederlandse filosofe Marjan Slob legt in haar boek Hersenbeest uit dat er een fundamenteel verschil is tussen innerlijke beleving en wat een ander daarvan kan observeren. In gesprek met anderen staan er woorden tussen. Marjan legt uit dat hersenwetenschappers zelf niet schijnen te beseffen dat hetgeen ze denken te onderzoeken wordt gevormd door woorden. Woorden proberen ons grip te laten krijgen op de werkelijkheid in onze communicatie met anderen. We zijn allemaal eilandjes in onze eigen belevingswereld. Woorden zijn een soort afspraken, waarmee we hopen dat we elkaar bereiken. Maar hoe moeilijk is het elkaar goed te verstaan!
Verstandelijk denken over bewustzijn laat ook ‘het wonder’ verdwijnen. Ja want als we iets kunnen verklaren, lijkt het geen wonder meer. Alsof dat verklaren zelf en die natuurwetten zelf ook geen wonder zijn.
Waarom niet gewoon stil gaan staan. Je verstandelijke denken stil laten vallen in het besef dat je eigenlijk niets werkelijk begrijpt en beseft dat alles een wonder is waar je in verwondering naar staat te kijken. Dat je bewustzijn bent, dat alles bewustzijn is en dat je daar deel van uit maakt. Als het stil is in je hoofd kan een wonderlijk gevoel je aanraken. Wakker worden in verwondering, dat ligt dicht bij liefde, eenheid en eerbied. Daar word ik blij van. Hoe eenvoudig kan het zijn. Dit is een ervaring in het bewustzijn van het hart. Bewust zijn zonder inkleuring door verstandelijk denken.
Geef God het wonder terug. Alles is een wonder. Einstein wist dat.
Als je je openstelt voor de stroom van leven, en je stil gaat staan voor het wonder van het Nu raakt een nieuw vuur je aan in het hart. En wordt alles nieuw.
