De gekleurde steentjes zijn geïnspireerd op uitspraken in een film [1] met interviews met haar muzikale vrienden en met haarzelf. Zij vormen samen een beeld om vanuit het hart en onder verschillende kleuren van licht naar te kijken. Als naar een metafoor voor ziel en persoonlijkheid als instrument om geïnspireerde schoonheid te scheppen. We zien de reflectie uit de omgeving van wat een ziel uitdrukt in de wereld. Zonder oordeel over de betreffende persoon. Het is slechts een metafoor, een uitnodiging tot zelfreflectie.
Jacqueline was een wezen als geen ander. Onvergelijkbaar als mens en als celliste. Ze paste enkel in haar eigen referentiekader. Dat wat haar zo bijzonder maakte is niet in woorden uit te drukken.
Het lijkt alsof ze voltooid was vóór haar geboorte. Gek om zo iets te zeggen, toch. Jacqueline was zelf dan ook een wezen waarvoor geen woorden bestaan. Haar muziekspel was een natuurlijke gave. Ze bespeelde haar cello vooral vanuit haar buikgevoel. Hoe ze dat deed? Ongelofelijk mooi ! En vanuit het hart. Hoe doet ze dat? Verstand was niet per se iets wat ze inzette. Het was gewoon volkomen natuurlijk, een geluid dat uit haar wezen kwam, meer nog dan uit de cello. Ongeremd. Volledig in het ogenblik. Een kanaal waarin alles samenviel: het muziekstuk, het instrument, het moment. Om jou, de gelukkige toehoorder, daarna in verwondering achter te laten.
Ondanks haar grootsheid als mens was ze zonder pretentie, eenvoudig, liefhebbend, zorgeloos, een glimlach. Ze gaf en nam in het musicerend gezelschap zonder het te weten, heel instinctief. Ze gaf altijd… Jacqueline gaf de mensen niet wat ze wilden. Ze gaf gewoon zichzelf, de waarheid van wie ze was, van wat ze zag en voelde. Omdat ze zo geweldig was, was die waarheid een heel grote waarheid. Er was een krachtige waarheid in haar, waarneembaar als ze speelde. Alles komt van binnen uit. En muziek liegt nooit!
Als ze op het podium toekwam, drukte haar houding vooral kracht uit, het bezitnemen van het volledige nu. Haar type persoonlijkheid dwingt om je op haar te concentreren en die focus niet meer los te laten.
Iedereen die dicht bij haar stond, werd onbewust aangetrokken door het verlangen te zijn zoals zij, aangetrokken door haar beminnelijkheid. Jacqueline ontmoeten en je was voor haar gewonnen, zelfs voor je haar hoorde spelen. Een vertolking zoals je ze nooit eerder hoorde. Zoals het orkest dat haar voor het eerste hoorde spelen en helemaal in haar ban kwam. Een sterke prestatie voor een gehoor dat naar de rug van de celliste kijkt. De schoonheid van de klank, de immense intensiteit en haar aanwezigheid waren zeer krachtvol.
Zij leek op het moment zelf te scheppen, heel persoonlijk. Als iemand die het vertrouwt zijn eigen gelaat te tonen. Ze had volledige beheersing van haar instrument. Jacqueline kon zonder nadenken muzikaal dingen doen, alleen maar omdat het dan zo zijn moest. Zij drukte haar ideeën uit, nooit lichtzinnig, nooit oppervlakkig. Alles had altijd betekenis.
Ook met anderstaligen slaagde ze erin om vriendelijke aandacht te communiceren.
Ze had vele persoonlijkheden. Ze was uniek als mens. Ze was een zeer serene Engelse lady en ze was een zigeunerin, iemand van diep in het woud. Heel bijzonder. Ze was groter dan het leven, uitbundig. Als zij ergens binnenkwam, stopte alle activiteit. Iedereen kwam luisteren; je moest wel luisteren. Zo was ze ook in gesprekken en relaties. Ze was totaal anders dan waar ze vandaan kwam. Als in een sprookje: een heel bijzonder meisje dat achter in de tuin op een blaadje werd gevonden. Het moet erg moeilijk voor haar zijn geweest.
Zij hield zo van muziek. Ze was één met haar muziek, beiden vormden een continuüm. Alles wat ze wilde uitdrukken was aanwezig en het was vreselijk toen dat na enkele jaren van haar werd weggenomen.
Ze maakte je tot een veel groter mens dan je was. Ze zag potentieel en moedigde aan. Ze was altijd vol vreugde. Met passie en vol pathos en intensiteit in het streven naar schoonheid en naar de verste horizon.
Ze had een uitzonderlijk gevoelig en instinctief begrip van muziek. Ze had het in zich elke muzikale opvoering zo levendig te maken dat je het gevoel had dat ze op dat moment de muziek daadwerkelijk uitvond. Een gave van genialiteit. Ze had alles wat ze nodig had voor wat ze deed. Ze speelde vanuit een intelligente intuïtie, met een ongelofelijke controle over haar cello en totale toewijding aan wat ze deed. Meesterschap! Ze was niet in staat om ook maar één noot mechanisch te spelen. Muziek was voor haar dialoog.
Ze was ontzettend aardig, vrijgevig, attent. Ze spreidde een soort warmte om haar heen die alles doordrong. Ze was nogal naïef. Je zou kunnen zeggen dat ze met haast was opgevoed. Dat liet iets achter in haar jeugd dat nooit gebeurd was en later maakte dat ze soms haar kindertijd beleefde als volwassene.
Jacqueline was een heel gewoon meisje als je haar ontmoette, volledig open, de meest vertrouwende persoon die ik ooit heb ontmoet. Ze werd vaak gekwetst omdat ze dacht dat iedereen om haar heen zich gedroeg zoals zij dat deed. Dat dit niet zo was, was voor haar een les. Jacqueline kon niet liegen. Uiteindelijk heeft ze voor de geleerde levenslessen een hoge prijs betaald.
Ze voelde zichzelf altijd zowel onder als boven de mens die ze ontmoette. Ze voelde zich in zekere zin ontoereikend als ze bedacht dat ze van zoveel dingen minder wist dan die ander. En ze wist instinctief dat zij zelf superieur was omdat ze dat bijzondere invoelen had, die directe verbinding. De twijfel of ze wel goed genoeg was heeft haar haar hele leven begeleid, vooral met de cello op het podium.
Alles in het leven was opwindend voor haar. Ze wist hoe ze van het leven kon genieten, het leven waarderen. Ook in het latere deel van haar leven. Bijvoorbeeld een warme lenteregen in New York, buiten in een rolstoel, omhoog kijkend. Omdat de natuur verbonden was met iets dat dezelfde soort grootsheid had als muziek hield ze van de natuur. Jacqueline op en neer rennend in de Zuid-Engelse heuvels, als een wild paard, in een kort jurkje en het lange blonde haar dat achter haar golft.
De film legde vast wie ze was. Niet alleen in haar muziekspel, maar ook haar vermogen om iedereen om haar heen te stimuleren, om te scheppen en om ervoor te zorgen dat zij de sleutel was tot de muzikale chemie, de bron van inspiratie. Ze ademde als het ware muziek en inspireerde iedereen hetzelfde te doen.
Ze had een buitengewone manier om een toon te produceren op de cello. Zo speelde ze ooit een F op de D-snaar. Dezelfde noot misschien wel twee, drie minuten. Je verloor elk gevoel voor tijd en ze legde meer expressie in die ene toon dan veel muzikanten kunnen leggen in een heel concerto. Met vibrato, zonder, met variërende strijkstokdruk, met dit, met dat, maakte ze muziek uit één noot.
Toen werd ze ziek. Ze heeft me ooit verteld hoe het begon. Ze realiseerde zich dat ze de ziekte waarschijnlijk al lang had voor die zich manifesteerde. Toen het echt doorbrak was ze doodsbang. Al die jaren nadien heeft ze nooit geklaagd. Ze glimlachte ook dan nog, maakte grapjes. Ik denk dat daar nogal wat angst onder zat, angst voor het onbekende. Ze bouwde een omhulsel om haar zelf, tot mijn grote verdriet. En we voelden ons allemaal dieper verbonden met haar dan we ooit in onze liefde voor haar hadden gedaan. Je houdt nog meer van iemand als die kwetsbaarder wordt.
Jacqueline vertelt ons dat ze zichzelf dan niet dapper voelt. En dat je misschien de dingen die (nog) mogelijk zijn meer moet waarderen. Vriendschap is veel kostbaarder geworden, minder vluchtig dan toen ze rond de wereld reisde, om overal te zijn, om overal te scheppen.
Wordt vervolgd in deel 2
Bronnen:
[1] Who was Jacqueline du Pré? | by AllegroFilms – YouTube , directed by Christopher Nupen for Allegro Films
Jacqueline du Pré: previously unpublished intimate interview – YouTube , Allegro Films.
